هادی نجات نژاد - Department of Agrotechnology, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran
آیدین حمیدی - Seed and Plant Certification and Registration Institute, Agriculture Research, Education and Extension Organization, Karaj, Iran
محمد مهدی رحیمی - Department of Agrotechnology, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran
مهدی حسینی فرهی - Department of Horticultural Science, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran
عبدالصمد کلیدری - Department of Agrotechnology, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran

پنبه یکی از مهم­ترین گیاهان صنعتی است که افزایش عملکرد و کیفیت الیاف آن از اهداف مهم به نژادی است. به­منظور مقایسه عملکرد وش، زودرسی و کیفیت الیاف ارقام ایرانی و خارجی پنبه تار متوسط، آزمایشی در  سال های زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ و۱۴۰۰-۱۳۹۹ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و نه رقم پنبه شامل سه رقم ایرانی (شایان، ارمغان و گلستان) و شش رقم خارجی (Agn۱۱۲، Agn۱۱۷، Agn۱۲۶، Lodos، Speria و Tesla) در استان های خراسان جنوبی (بیرجند)، فارس (داراب) و اردبیل (مغان) اجرا شد‎. نتایج نشان داد که اثر سال، مکان و رقم بر عملکرد وش و کیفیت الیاف ارقام پنبه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین عملکرد وش (۴۱۸۹/۹ کیلوگرم در هکتار)، شاخص ظرافت الیاف (۷۳/۴ میکرونر؛ میکروگرم بر اینچ)، استحکام الیاف (۳۳/۴گرم بر تکس) و کمترین زردی الیاف (۷/۹۸درصد) مربوط به رقم Agn۱۱۷ بود. مدت زمان کاشت تا شکفتگی۶۰ درصد قوزه­های کرت­ها برای رقم شایان و رقم Agn۱۱۷ به ترتیب  ۹۹/۹ و ۱۱۶/۵روز بود و به­ترتیب به عنوان زودرس­ترین و دیررس­ترین ارقام شناخته شدند. نتایج نشان داد که عملکرد وش دارای همبستگی مثبت و معنی دار با تعداد قوزه (**۰/۹۱r=) و شاخص ظرافت الیاف (**۰/۸۰r=) و همبستگی منفی و معنی دار با زردی الیاف (**۰/۸۷-r=) بود. نتایج نشان داد که ارقام خارجی دارای میانگین عملکرد وش و تعداد قوزه بیشتر، دیررس تر و کیل الیاف بیشتری نسبت به ارقام ایرانی بودند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای و بای­پلات نیز رقم Agn۱۱۷ به­عنوان رقم برتر شناحته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که پنبه رقم Agn۱۱۷ می تواند جایگزین مناسبی برای ارقام پنبه ایرانی در مناطق مشابه با آب و هوای مکان های اجرای آزمایش حاضر باشد.

Cluster analysis, Cotton, Earliness, Fiber fineness and Seed cotton yield, تجزیه خوشه ای, پنبه, زودرسی, ظرافت الیاف و عملکرد وش