مرادعلی سعادت شعاع - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
سید جواد مرتضایی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد

هدف این مقاله تحلیل متنی-بافتی تصاویر شعر «۲۳» از شاملو با الگوی فرکلاف است. شعر «۲۳» شعری سیاسی است و رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف از کارآمدی کافی در تحلیل گفتمانی این شعر برخوردار است. این شعر بیانی تمثیلی از اوضاع سیاسی زمان است. ابعاد بلاغی تصاویر در سطح توصیف بررسی شد و بافت موقعیتی و ساختارهای سیاسی-اجتماعی موثر بر تصاویر، در سطوح تفسیر و تبیین تحلیل شدند. تصویر مرکزی شعر آشفتگی اوضاع سیاسی-اجتماعی ایران آن زمان است. ابعاد ایدئولوژیک تصاویر در نوع، تعداد، چگونگی و کارکرد آن ها مستتر است. بافت موقعیتی تصاویر، راه پیمایی ۲۳ تیر ۱۳۳۰ است که به کشته شدن تعداد زیادی از مردم انجامید. ساختار تاثیرگذار بر فضای تصاویر، نابسامانی اوضاع سیاسی، اختلافات آشکار و پنهان نهادهای قدرت، دخالت ها و رقابت های عوامل خارجی و ضدیت تفکر چپ با آمریکا و سرمایه داری است. کارکرد ایدئولوژیک تصاویر، در ابعاد هم زمانی سرایش شعر با واقعه، بیان صریح، واژگان سیاسی، گرایش چپ شاعر و مخالفت او با حکومت قابل ردیابی است.

تصویر, شعر ۲۳, شاملو, متن/ بافت, فرکلاف