حسن برنا - گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
نسیم صحرائی نژاد - گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

یکی از جاذبه­های طبیعی که مردم به­خصوص در کلان شهرها به عنوان تفرجگاه از آن استفاده می کنند، سدها و دریاچه­های پشت سدهای مصنوعی وپیرامون آنها می باشد. مکانیابی وساماندهی پیرامون دریاچه سدها یکی از مهمترین گامها برای برنامه ریزی در جهت توسعه گردشگری پایدار است. در این راستا دریاچه سد لتیان در شمال شرق شهر تهران، به عنوان یکی از جاذبه های زیبای گردشگری، برای گذرندن اوقات فراغت بوده و فرصت کم نظیری را جهت جذب گردشگران فراهم می­آورد. این در حالی است که این مجموعه فاقد امکانات و تسهیلات لازم برای حضور گردشگران و توسعه گردشگری پایدار است. در پژوهش حاضر سعی شده است تا با انتخاب معیارها و زیرمعیارهای تاثیرگذار در مکانیابی، مناسب­ترین مکان برای ساماندهی و ایجاد مجموعه تفرجی با رویکرد گردشگری پایدار در حاشیه دریاچه سد لتیان انتخاب و پیشنهاد گردد. در این مطالعه، با استفاده از منابع موجود و نظرسنجی از ۳۰ نفر از متخصصین خبره درزمینه منابع آب وطراحی محیط زیست و برنامه ریزی گردشگری، ۱۱ معیار معین گردید و به علت وجود تفاوت در میزان تاثیرگذاری شاخصها، با استفاده از روش سلسله مراتبی (AHP)مقایسه زوجی مولفه­ها انجام شد و وزن نهایی هریک از آنها محاسبه گردید. سپس، با توجه به تعداد معیارها و وزن زیرمعیارها، لایه­های مورد نیاز در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS )تهیه و با روی هم­گذاری لایه­ها مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تلفیق لایه­های اطلاعاتی، براساس درجه مطلوبیت، چهار پهنه را به عنوان گزینه های مستعد ایجاد مجموعه گردشگری اولویت­بندی نموده و برای مشخص نمودن بهترین مکان از بین چهار پهنه اصلی که از روش SWOT استفاده شده است. امتیاز هر یک از پهنه­ ها، براساس بازدید میدانی و تطبیق نقشه های حاصل از مرحله پیشین با وضعیت موجود منطقه مورد مطالعه و همچنین با در نظرگیری معیارهای مورد نظر و در نهایت با توجه به نظر کارشناسان مربوطه تعیین شد و با جمع­بندی نتایج، محدوده­ای در جنوب شرقی سایت سدلتیان با ۲۴ امتیاز به عنوان گزینه مناسب برای ایجاد سایت گردشگری پایدار شناسایی و پیشنهاد گردید.روش: در این مطالعه، بااستفاده منابع موجود و نظرسنجی از ۱۶ نفرازمتخصصین خبره درزمینه منابع آب وطراحی محیط زیست وبرنامه ریزی گردشگری، ۱۱ معیار معین گردید و به علت وجود تفاوت در میزان تاثیرگذاری شاخصها، با استفاده از تکنیک سلسله مراتبی (AHP)مقایسه زوجی مولفه ها انجام شد و وزن نهایی هریک از آنها محاسبه گردید. سپس، با توجه به تعداد معیارها و وزن زیرمعیارها، لایه های موردنیاز در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS )تهیه و با رویهم گذاری لایه ها مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفت .یافته ها: نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی، براساس درجه مطلوبیت، چهار پهنه را به عنوان گزینه های مستعد ایجاد مجموعه گردشگری اولویت بندی نموده و برای مشخص نمودن بهترین مکان از بین چهار پهنه اصلی که از روش SWOT استفاده شده است. امتیاز هر یک از پهنه ها، براساس بازدید میدانی و تطبیق نقشه های حاصل از مرحله پیشین با وضعیت موجود منطقه مورد مطالعه و همچنین با در نظرگیری معیارهای مورد نظر و در نهایت با توجه به نظر کارشناسان مربوطه تعیین شد و با جمع بندی نتایج، محدوده ای در جنوب شرقی سایت سدلتیان با ۲۴ امتیاز به عنوان گزینه مناسب برای ایجاد سایت گردشگری پایدار شناسایی و پیشنهاد گردید.

مکانیابی, ساماندهی, طراحی منظر, سد لتیان, گردشگری پایدار