کوثر احسن مقدم - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی شریعتی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
عبدالله رادمرد - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران
مریم صالحی نیا - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران

استعاره به مثابه زبانی نمادین و غیرمستقیم، حامل معناهای افزوده و پنهان است. ردپای استعاره ها و کلیشه های جنسیتیرا در روایت های تفسیری نیز می توان پی گرفت. در این پژوهش داستان های تفسیری سه تفسیر فارسی روض الجنان،جلاءالاذهان و منهج الصادقین مبنای کار قرار گرفت. در این مقاله ابتدا روایت هایی که از استعاره های جنسیتی استفادهکرده اند یا مضمون آن ها یادآور استعاره های جنسیتی است، انتخاب شد و سپس با روش تحلیل محتوای کیفی، بارامراه « ،» عروس قرآن « ارزشی این استعاره ها و ارتباط آن ها با کلیشه های جنسیتی بررسی شد. استعاره هایی نظیرنمونه هایی از استعاره های جنسیتی در این روایت ها است که برخی بار » دنیا « و » عتبه « ،» بیوت « ،» فراش « ،» کاعبارزشی مثبت و برخی بار منفی دارند. مهم ترین نتایج این تحقیق عبارت اند از اینکه اغلب استعاره های منفی درباره زنحول نقش زن به مثابه همسر یا شریک جنسی و با تاکید بر بعد جسمانی وی شکل گرفته است. این استعاره ها متاثر ازکلیشه های جنسیتی رایجی است که بار منفی دارند. در نقطه مقابل، بیشتر استعاره های مثبت حول نقش مادری وصفاتی نظیر مهربانی، خلق، اصل و ابتدا در نقش مادری شکل گرفته اند. همچنین این پژوهش نشان می دهد پیکر زننمود یافته است که پیکر بهشتی زن نماد التذاذ کامل و بهره مندی است و » پیکر دوزخی « و » پیکر بهشتی « در دو وجهپیکر دوزخی زن نماد فریبندگی، گناه، تمثل شیطان و زناکاری است. علی رغم تلاش شریعت در تقبیح نگرش هایزن ستیزانه، رواج استعاره های جنسیتی درباره زنان در دوره های تاریخی مختلف، در میان مفسران تفاوت چشمگیرینداشته است.

زن, استعاره جنسیتی, روایت, تفسیر قرآن, کلیشه جنسیتی