زهره علیپور اول - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی ، تربت حیدریه ، ایران
محمدعلی علیزاده - استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد ، ایران. نویسنده مسئول dr_lzdh@yahoo.com
محمدنبی سلیم - استادیار گروه تاریخ ، واحد شاهرود ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ، ایران

اهمیت خراسان بزرگ به مثابه منطقه ای سوق الجیشی و اثرگذار در اداره سرزمینهای خلافت شرقی، هیچگاه از نظرخلفای عباسی قابل چشم پوشی نبود. پیوند این ناحیه با فرارود یا اصطلاحا ماوراءالنهر و وجود شهرهای آباد، شوارع تجاری و اراضی حاصلخیز، ضرورت لحاظ کردن سیاست جدی و پرهزینه را برای اداره خراسان به خلفا گوشزد میکرد. اما ناآرامی های مستمر و فقدان مدیریت جامع در این خطه، نه تنها بر کاهش درآمد خلافت تاثیر داشت، بلکه بر ایجاد نابسامانی در ماوراءالنهر و تشدید بحران سیاسی نیز اثر مستقیم می گذاشت. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، درصدد پاسخ بدین پرسش است که مهم ترین چالشهای برقراری استیلای پایدار خلفای عباسی بر خراسان و فرارود چه بوده است؟ نتیجه یافته ها حاکی است که در دوره اول خلافت عباسی ، با وجود بهره مندی خلفا از اقتدار نظامی ، به دلیل تعدد مخالفان و تغییرات پیاپی در موازنه قدرت، امکان ایجاد ثبات پایدار فراهم نبود. پس از قتل ابومسلم، تقابل خلفا و خراسانیان تا زمان کسب استقلال داخلی توسط طاهریان، امکان ثبات را از خراسان بزرگ سلب نمود و بستری برای نفوذ ترکان در ماوراء النهر و سرحدات دارالاسلام شد. واژهای کلیدی : خراسان، خلافت عباسی، ماوراءالنهر، بحرانهای سیاسی

خراسان، خلافت عباسی، ماوراءالنهر، بحرانهای سیاسی