زهرا صمدی - روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و تربیتی، دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان، تبریز ، ایران
زهرا گلی زاده - روانشناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی تبریز، تبریز، ایران
لیلا میرزایی - روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، مرودشت: ایران

عملکرد تحصیلی یک متغیر چند بعدی است که از عوامل متعددی تاثیر می پذیرد. یکی از مهم ترین این عوامل، راهبردهای تنطیم هیجان است. وجود پژوهش های متعدد در این حوزه لزوم انجام یک فراتحلیل یا پژوهش ترکیبی را مورد تاکید قرار می-دهد. هدف فراتحلیل حاضر دستیابی به نتیجه ای کلی و قضاوتی صحیح درباره میزان اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر مولفه های عملکرد تحصیلی یعنی خودکارآمدی، تاثیرات هیجانی، تاثیرات انگیزشی و برنامه ریزی (مولفه های عملکرد تحصیلی فام و تیلور، ۱۹۹۱) است. این پژوهش با استفاده از تکنیک فراتحلیل و با یکپارچه کردن نتایج تحقیقات مختلف، اندازه اثر آموزش های تنظیم هیجان را مشخص می کند. جامعه مورد نظر، همه پژوهش های انجام گرفته از سال ۱۳۸۰ تاکنون است که تاثیر راهبردهای تنظیم هیجان را بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان با شاخص های مختلف سنجیده اند و در پایگاه های اطلاعاتی شامل پایگاه مجلات تخصصی نور (Noormags)، بانک اطلاعات نشریات ایران (Magiran)، پایگاه علمی جهاد دانشگاهی(SID) و مرکز اسناد و مدارک علمی ایران (Irandoc) قابل دسترس اند. پس از ارزیابی پژوهش ها براساس معیارهای ورود و خروج، ۴۱ پژوهش از میان ۵۵ پژوهش انتخاب و با نرم افزارهای CMA۲و SPSS با استفاده از شاخصg هجز و تحلیل واریانس یک راهه تحلیل شدند. با انجام تحلیل حساسیت به منظور حذف مطالعات دارای سوگیری انتشار، ۱۲ اندازه اثر نامتقارن، از مجموع ۹۸ اندازه اثر به دست آمده، حذف و مقادیر اندازه اثر ترکیبی برای ۸۶ اندازه اثر باقیمانده در مدل های ثابت و تصادفی محاسبه شد. این مقدار در مدل های ثابت و تصادفی به ترتیب ۶۵۵/۰ و ۶۰۵/۰ به دست آمد که معنادار بود. این نتایج نشان داد که آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر مولفه های عملکرد تحصیلی موثر است. براساس ملاک کوهن، میزان این تاثیر در هر چهار مولفه عملکرد تحصیلی متوسط است و از این میان اندازه اثر مربوط به خودکارآمدی بیشترین مقدار (۶۸۴/۰) و برنامه ریزی کمترین مقدار (۳۸۶/۰) را داراست. همچنین نتایج تحلیل واریانس حاکی از وجود تفاوت معنادار میان مولفه های خودکارآمدی، تاثیرات هیجانی، تاثیرات انگیزشی و برنامه ریزی است. به نظر می رسد که آموزش راهبردهای تنظیم هیجان می تواند به عنوان روشی مناسب برای بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان استفاده شود.

تنظیم هیجان