سیدیاسر ضیایی - Associate Professor of International Law, University of Qom, Iran
مجتبی محمدی - PhD Student of University of Azad (Branch of Qom), Iran

تمایل دولت ها به توسعه اقتصادی از یک سو و حفظ محیط زیست سالم از سوی دیگر موضوع تقابل اقتصاد و محیط زیست را مطرح می سازد. دولت ها معاهدات زیادی در حمایت از محیط زیست و نیز در حمایت از سرمایه گذاری خارجی منعقد کرده اند. این دو نظام حقوقی موجب تعارض منافع در مسیر توسعه کشورها شده است. به منظور تعیین جایگاه حفاظت از محیط زیست در برابر منافع اقتصادی سرمایه گذاران خارجی لازم است تا رویه بین المللی مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مهمترین رویه های حقوقی که می توان در آن تعارض میان این دو را ملاحظه کرد، رویه مرکز بین المللی حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری (ایکسید) است که به صورت تخصصی به اختلافات سرمایه گذار خارجی و دولت میزبان رسیدگی می کند. لذا پرسش اصلی این است که در رویه داوری مرکز سرمایه گذاری خارجی تا چه اندازه از محیط زیست در مقابل منافع سرمایه گذاران خارجی حمایت به عمل آمده است؟ فرضیه چنین است که انتظار می رود ایکسید به عنوان یک مرجع سرمایه گذاری در این تعارض جانب سرمایه گذاران خارجی را داشته باشد. با این حال مطالعه توصیفی-تحلیلی نشان داد که هر چند رویه ایکسید در بادی امر در دو قضیه شرکت متال کلد و شرکت ویوندی جهانی در تنازع میان منافع محیط زیستی و منافع سرمایه گذاران ارجحیت را به حقوق سرمایه گذاران داد، اما رویه ایکسید در موارد اخیر نشان داد که ممکن است ارجحیت به جوانب زیستی داده شود. این تغییر رویه خود را در دو قضیه شرکت توسعه سانتا النا و شرکت پک ریم کی من نشان داد. هر چند ایکسید در خسارات ناشی از توقف سرمایه گذاری اقدام به تعیین غرامت به نفع سرمایه گذار نموده است تا بخشی از منافع مورد انتظار سرمایه گذار نیز جبران شود و به نوعی میان این دو ضرورت آشتی برقرار نماید.

International Center for Settlement of Investment Disputes, ICSID, Environment, Foreign Investment