بررسی تغییرات زمانی- مکانی مخاطره گردوغبار در استان کردستان

امروزه، یکی از پدیده های مخاطره آمیز در اغلب کشورهای دنیا پدیده گردوغبار است که کشور گرم وخشکی مانند ایران و حتی استان های غربی آن همچون کردستان، شاهد این پدیده است. بدین منظور جهت بررسی این مخاطره در استان کردستان، از داده های گردوغبار ۱۰ ایستگاه سینوپتیک در بازه زمانی ۲۰ ساله (۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ شمسی) استفاده شد. با تکنیک تحلیل عاملی، ماه هایی که دارای بیشترین تعداد روز های گردوغبار بودند، شناسایی شد. سپس شاخص عمق اپتیکی گردوغبار (AOD) حاصل از سنجنده مادیس (MODIS) و ماهواره ترآ (Terra) با استفاده از سامانه پردازش تصاویر ماهواره ای گوگل ارث انجین (Google‎ Earth‎ Engine‎) مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، پس از اعتبارسنجی این شاخص با روزهای همراه با گردوغبار، روند این شاخص با آزمون من-کندال محاسبه شد و نقشه های پراکنش زمانی- مکانی گردوغبار ترسیم شد. نتایج حاصل از خودهمبستگی فضایی موران نشان داد که گردوغبار استان کردستان، میل به تمرکز و خوشه ای شدن در فضا دارد. همچنین نتایج حاکی از این است که پراکنش روزهای گردوغبار در این استان، متاثر از هفت مولفه اصلی است که عامل اول و دوم به ترتیب؛ ۶۸ و ۴۵/۱۳ درصد از پراش تعداد روز های گردوغبار استان را تبیین می کنند. همچنین ماه های فروردین تا شهریور بیشترین تراکم گردوغبار را به خود اختصاص داده اند. در نیمه شرقی این استان ایستگاه های سقز، دیواندره، بیجار، قروه، دهگلان دارای روند مثبت و افزایشی و در نیمه غربی آن ایستگاه های مریوان، بانه، کامیاران، سروآباد و به ویژه سنندج، روند کاهشی و منفی دارند. همچنین نتایج نشان داد که در سال های اخیر، گستره بیشتری از استان با روند افزایشی در غلظت هواویز ها به ویژه گردوغبارها روبه رو شده است. فصل تابستان و ماه های تیر و مرداد، دارای بیشترین تراکم و غلظت گردوغبار در این استان است و پس از آن، فصل بهار در رتبه دوم قرار دارد. افزایش میزان گردوغبار در این دو فصل می تواند به دلیل استقرار پرفشار جنب حاره ای آزور و خشکی هوا به علت کمی رطوبت سطحی در ایران و کشورهای همجوار باشد. بنابراین نتایج پژوهش حاضر می تواند به برنامه ریزان شهری و متولیان سلامت جامعه جهت فرهنگ سازی و ارتقاء آموزش شهروندان در مقابله با پدیده گردوغبار، بهبود شرایط محیط زیست، شناسایی مناسب ترین زمان سفر و آغاز فعالیت های گردشگری در استان کردستان کمک شایانی نماید.

Keywords:

تحلیل عاملی , سنجنده MODIS , ماهواره Terra , شاخصAOD , گردوغبار , استان کردستان