آیسان ایمان پور نمین - Faculty of Environment, University of Tehran, Tehran, Iran
اسماعیل صالحی - Faculty of Environment, University of Tehran, Tehran, Iran
اسفندیار زبردست - School of Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran

شهر پدیده ای ساکن نیست و با فعالیت های انسانی و طبیعی و متاثر از عوامل مختلف در حال تغییر شکل، تحول و گسترش در ابعاد مختلف است. هدف این پژوهش شناخت پایداری یا ناپایداری الگوی رشد کالبدی شهر کرج و تحلیل آن از طریق مدل های کمی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و با استفاده از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن به تعیین الگوی موجود رشد فیزیکی شهر پرداخته است. مناطق ده گانه شهر کرج در فاصله سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ مورد بررسی قرار گرفت و جامعه ی آماری کل شهر کرج در سالهای مختلف از نظر شاخص های جمعیت هر منطقه، مساحت ساخته شده هر منطقه، مساحت کلی و همچنین وسعت شهر و سرانه ناخالص مورد بررسی قرار گرفت. رشد جمعیت و گسترش سطح زیر پوشش بافت شهری کرج نمودی از فرآیند جذب جمعیت به مرکز سیاسی-خدماتی کشور است که باعث رشد و گسترش نامتعادل بافت شهری است و با موقعیت و شرایط خاص خود به طور عینی با پدیده پراکنده رویی مواجه است لذا برای تایید این ادعا مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که شهر کرج رشد کالبدی فراوانی داشته و می توان الگوی رشد پراکنده یا گسترش افقی بی رویه را برای این شهر متصور شد. ضریب آنتروپی شانون برای سال های ۱۳۹۰و ۱۳۹۵ به ترتیب ۴۸۴۹/۲ و ۲۰۳۷۴/۲ می باشد که نشان دهنده رشد افقی طی دوره مطالعه پنج ساله است. نتایج مدل هلدرن نیز نشان می دهد که طی دوره ۶۰ ساله، از مساحتی که به پهنه ی شهر کرج اضافه شده است، از مجموع صد درصد افزایش، ۱۰۸درصد ناشی از افزایش جمعیت بوده است و منفی ۸ درصد ناشی از افزایش سرانه کل شهری که نشان از ناپایداری دارد. نتایج نشان دهنده این واقعیت است که این شهر در سطح بالایی از پراکندگی و بی نظمی در رشد جمعیت است و توسعه فیزیکی آن افقی و فراتر از حد معقول است.

Urban Physical Growth Pattern, Urban Sprawl, sustainable development, Holdern, Shannon Entropy