پروانه صفری الموتی - دانش آموخته دکترای توسعه کشاورزی، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، ایران
اسماعیل کرمی دهکردی - دانشیار ترویج کشاورزی و توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، ایران
جابر اعظمی - دانشیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، ایران
فرهاد آقاجانلو - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

با توجه به بروز بحران های محیط زیستی و روند افزایشی نابودی تنوع زیستی، ضروری است اقدامات پایدار و مناسبی در جهت حفاظت از تنوع زیستی صورت گیرد. لذا، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اجرا و اثربخشی اقدامات حفاظت و مدیریت تنوع زیستی در منطقه حفاظت شده سرخ آباد استان زنجان با استفاده از روش شناسی کیفی (نظریه داده بنیان) و کمی (توصیفی- همبستگی) در سال ۱۳۹۹ انجام شد. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختارمند در روش کیفی و ساختارمند از طریق پرسشنامه در روش کمی با کارشناسان سازمان های مرتبط با منطقه مورد مطالعه در سطوح استان، شهرستان و دهستان گردآوری شدند. نتایج نشان داد که اقدامات حفاظت از تنوع زیستی را می توان در شش طبقه شامل اقدامات شناختی علل کاهش تنوع زیستی، اقدامات احیا و حفاظتی، اقدامات تدوین نهادهای قانونی تنوع زیستی و استفاده در پروژه های تولیدی- عمرانی، اقدامات بهبود دهنده و تنوع ساز معیشت، اقدامات ترویج، آگاهی بخشی و بهبود دهنده دانش و اقدامات انسجام بخشی و مشارکتی دسته بندی کرد. نتایج نشان داد رابطه مثبت و معنی داری بین اجرا و اثربخشی اقدامات و همچنین ارتباط مثبت و معنادار بین اقدامات مذکور از نظر آماری وجود دارد. براساس نتایج، این اقدامات در حد بسیار کمی اجرا شده است و اثربخشی آن ها پایین است. بنابراین، ضرورت دارد که اقدامات حفاظت و مدیریت تنوع زیستی، با نگاهی جامعتر، چند بعدی و براساس تقویت ظرفیت های مدیریتی، ترویج و ظرفیت سازی انسانی و اجتماعی جوامع محلی و انسجام بخشی فعالیت های سازمان ها و کنشگران مختلف در جهت حفاظت و احیای اکوسیستم ها و گونه های مناطق حفاظت شده انجام شوند.

تنوع زیستی, حفاظت, جوامع محلی, اکوسیستم, منطقه حفاظت شده سرخ آباد, زنجان