ندا ایمان طلب - کارشناس ارشد جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی یزد
اصغر مصلح آرانی* - دانشیار دانشکده منابع طبیعی وکویرشناسی دانشگاه یزد
محمدرضا اختصاصی - استاد دانشکده منابع طبیعی وکویرشناسی دانشگاه یزد
حمیدرضا عظیم زاده - دانشیار دانشکده منابع طبیعی وکویرشناسی دانشگاه یزد
اصغر سپه وند - دکترای جنگل- اداره کل منابع طبیعی خرم آباد

در اکوسیستم های مناطق خشک و نیمه خشک گیاهان پایا موانعی طبیعی هستند که سبب کاهش سرعت باد، انباشته شدن ماسه های بادی و تشکیل نبکا می شوند. این مطالعه که در رویشگاه کلیر (Capparis decidua) در بندر جاسک انجام گرفت، به بررسی برخی از آثار محیط زیستی نبکا می پردازد. به منظور تعیین دانه بندی رسوبات نبکا و میزان ریزگردهای آن، از روش الک خشک و نرم افزارGR graph استفاده شد. دانه بندی ذرات خاک به خصوص ذرات با قطر میانه کمتر از ۱۰۰ میکرون به دقت اندازه گیری شد. به منظور بررسی کیفیت خاک، ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن در نبکا و بین نبکاها با هم مقایسه شد. جهت نشان دادن نقش نبکای کلیر در تثبیت خاک، حجم نبکا از نرم افزار Surfer ۹محاسبه و جهت بررسی اثر نبکا در تنوع گونه ای، تعداد گونه های مستقر شده بر روی نبکا و تراکم آنها اندازه گیری شد. نتایج حاصل از اندازه گیری قطر ذرات نشان داد که به طور متوسط ۵۰/۳±۳۸/۱۲ درصد از وزن هر نبکا را ریزگردها تشکیل می دهد. میزان مواد آلی و رطوبت در نبکاها در مقایسه با فضای بین نبکاها، به طور معنی داری بیشتر بود. نتایج حاصل از حجم به دست آمده توسط نرم افزار Surfer ۹ نیز نشان داد که هر درخت می تواند به طور متوسط، حجمی حدود ۱۳ مترمکعب از رسوب ها را در اطراف خود تثبیت کند. بررسی تنوع گونه ای نشان داد که با افزایش حجم نبکاها، تعداد گونه ها و تراکم آن ها افزایش یافت و دارای ضریب همبستگی معنی دار (۰۰۱/۰p<) است که این به وضوح نقش نبکا را در تنوع گونه ای نشان داد. با توجه به نقش نبکاها در جذب ریزگردها، افزایش تنوع گونه ای، تثبیت و نگهداری حجم زیادی از خاک، شناسایی گونه های سازگار و بردبار به منظور تولید و تکثیر آنها در مناطق فرسایش خیز یا در مسیر کانال های طوفان باد می تواند نقش مهمی در محیط زیست ایفا نمایند.

تنوع گونه ای, جاسک, ریزگرد, کلیر, نبکا