عطیه فرخانی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
عبدالرسول سلمان ماهینی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
حامد کریمی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
علیرضا میکائیلی تبریزی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

افزایش جمعیت انسان و توسعه زیر ساخت های مورد نیاز در صورتی که براساس اصول توسعه پایدار صورت نگیرد، می تواند علاوه بر اثرات دیگر باعث کاهش تنوع زیستی شود. از این رو، کشور ها برای حفظ گونه ها و مقابله با این امر دست به ایجاد مناطق حفاظتی زده اند. ویژگی های اجتماعی-اقتصادی در انتخاب مناطق تحت حفاظت تاثیر بسزایی دارد، و اغلب با توجه به ارزش اقتصادی منطقه، موقعیت حفاظتی آن نادیده انگاشته می شود. از این رو، ارزش اقتصادی در اغلب مناطق تحت حفاظت موجود پایین است. دلیل دیگر نامناسب بودن موقعیت مناطق تحت حفاظتی موجود، داشتن اهداف و دلایل مختلف برای حفاظت است. بنابراین، انتخاب مناطق حفاظتی نیازمند روشی سامان مند است که به طور همزمان بیشتر اهداف را در نظر بگیرد و مجموعه ای از مناطق را که نمایانگر یکپارچگی بخش های طبیعت است جهت حفاظت انتخاب کند. در ایران در مواردی انتخاب مناطق حفاظتی براساس روش های غیرسیستماتیک بوده است که بسیار به نظر کارشناس وابسته هستند. در دو دهه اخیر ابزار های نرم افزاری مختلفی برای طرح ریزی سامان مند مناطق حفاظتی توسعه یافته است. یکی از این روش ها، تحلیل کمبود های حفاظتی است که برای مناطق وسیع مورد استفاده قرار می گیرد و کمبود های کنونی حفاظتی را مشخص می کند. در این روش، توزیع جوامع گیاهی و نیاز های زیستگاهی برای بهبود نقشه توزیع جانوری استفاده می شوند. سپس، توزیع پیش بینی شده با مناطق تحت حفاظت موجود مقایسه می شود و مکان ها و گونه هایی که خارج از مناطق حفاظت شده قرار دارند شناسایی می شوند. در مقاله ی حاضر چگونگی کاربرد روش تحلیل کمبود ها در اولویت بندی و انتخاب مناطق مناسب حفاظت با استفاده از نرم افزار Zonation مورد بررسی قرار گرفته است.

مناطق حفاظتی, تحلیل خلاء, طرح ریزی سامان مند, اولویت بندی, پهنه بندی