محمدرضا رفیعی - دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران

اصل ۱۶۱ قانون اساسی، «ایجاد وحدت رویه قضایی» را به عنوان یکی از وظایف دیوان عالی کشور معرفی و به تبع آن، به عنوان یکی از اهداف نظام قضایی قلمداد کرده است. بدیهی است که تحقق شایسته این هدف مستلزم فهم دقیق و همه جانبه آن است. بر این اساس، این نوشتار در پی طرح و پاسخ به این سه پرسش کلیدی است: وحدت رویه قضایی چیست؟ چرا باید در پی ایجاد آن بود؟ و چگونه می ­توان آن را ایجاد کرد؟ در باب چیستی، به این مسئله پرداخته می­ شود که در مورد کدام دعاوی، چه نوع دادرسی­ ای باید انجام شود تا بتوان از وحدت رویه قضایی سخن گفت؟ در پاسخ به چرایی، دلایل له و علیه ایجاد وحدت رویه قضایی تبیین و ارزیابی می­شود. همچنین چگونگی، ابزارهای مختلف تقنینی، قضایی و اجرایی برای ایجاد وحدت رویه قضایی و مزایا و معایب آنها مورد بررسی می ­گیرد. پاسخ به این پرسش­ها با روش توصیفی تحلیلی و بر پایه مطالعات نظری و تطبیقی صورت خواهد گرفت و در نهایت ما را به این نقطه می­رساند که اولا هرگونه تلاش برای ایجاد وحدت رویه قضایی مستلزم داشتن پاسخی مشخص به مسائل بنیادین مربوط است. ثانیا در خصوص برخی مسائل، دستیابی به پاسخ مشخص دشوار است.

قضاوت, رویه, وحدت رویه, ایجاد وحدت رویه