محمدحسین زارع - گروه علوم پایه، مرکز آموزش عالی شهید رجائ ی، دانشگاه فرهنگیان، اصفهان، ایرا ن
امیر فرح نسب - گروه علوم پایه، پردیس شهید باهنر، دانشگاه فرهنگیان، اصفها ن، ایرا ن
فاطمه جوادی فرد - گروه علوم محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، باشگاه پژوهشگران و نخبگان، تهران، ایرا ن

تنش های غیرزیستی حیاتی ترین مانع برای رشد و نمو گیاهان هستند. تنش های غیرزیستی عبارتاند از شوری ، گرما، خشکسالی ، فلزات سنگین و... که در این مقاله به آنها پرداختیم . گیاهان، مکانیسم های تحمل متفاوتی مانند تنظیم سیستم غشایی ، حفظ معماری دیوارهسلولی ، تولید متابولیت های ثانویه و آنت ی اکسیدانها، فیتوهورمونهاو تجمع اسمولیت ها در پاسخ به تنش های غیرزیستی را توسعه می دهند. در این بررسی ، درباره تنش خشکی مکانیسم افزایش محصولات را توضیح دادهایم و نتایج مقالات بررسی شده حکایت از این داشت که این تنش ها اغلب به افزایش محتویات محصولات ثانویه گیاهی منجر می شود. درباره تنش شوری نیز که بر اعمال حیاتی گیاه تاثیر می گذارد و موجب کاهش فتوسنتزو سرعت تنفس گیاهان می شود نیز توضیحاتی ارائه دادهایم ؛ اگرچه تاثیرات منفی تنش شوری بر اسانس های گیاهان دارویی زیادی نیز گزارش شدهاست ؛ اما تنش شوری موجب افزایش سطح برخی از متابولیت های ثانویه در گیاهان می شود. تنش سرما هم موجب افزایش تشکیل گونه های آزاد اکسیژن و همچنین باعث کاهش در میزان کلروفیل a و b می شود و همچنین آثار نامطلوب فنوتیپی نیز بر گیاهان دارد، البته گیاهان برای کاهش این اثرات نامطلوب مکانیزمهای حفاظتی مختلفی دارند. تنش گرمایی باعث برخی تغییرات متابولیکی مثل کاهش فتوسنتز و کمبود آب در گیاه و در نتیجه کاهش کیفیت گیاهان دارویی می گردد.تنش فلزات سنگین باعث جایگزینی یونهای این عناصردر محل اتصال کاتیونهای خاص می شود که در مواردی کشت گیاهان دارویی در معرض این تنش برای تولید متابولیت ثانویه با ارزش در آن، انجام می گیرد.

گیاهان دارویی ، تنش غیر زیستی ، تنش خشکی ، تنش شوری