افسانه برنجکار گورابی - دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

آب و دسترسی عادلانه به آن مقوله ای ارزشمند برای کشاورزی و زراعت برنج است که امروزه با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش نزولات جوی با محدودیت های دسترسی برای کشاورزان در سطوح اراضی زراعی مواجه شده است. انتخاب افرادی اگاه و خبره به رموز آبیاری از میان خود کشاورزان با استفاده از روش های سنتی و فرهنگ روستایی، اقدامی هوشمندانه از سوی بهره برداران کشاورز در تقسیم عادلانه آب بین زارعان بود که امروزه با احیاء آن می تواند تحولی در ساختار نظام آبیاری نوین برای رفاه زارعان ایجاد نماید. تحقیق حاضر با هدف بررسی چگونگی پراکنش مکانی روستاهای برخوردار از آبیار محلی از نوع کاربردی، روش آن توصیفی - تحلیلی و گردآوری داده ها با روش های کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. جامعه آماری تعداد ۶۰۳ روستا از مجموع ۱۲ شهرستان استان گیلان است که در محدوده شبکه آبیاری و زهکشی سپیدرود قرار گرفته و فعالیت غالب آن ها برنج کاری است. اطلاعات آماری مورد نیاز این روستاها از ادارات آبیاری محدوده مورد بررسی توسط شرکت بهره برداری گیلان تهیه شده است. نتایج بررسی ها بر اساس نقشه های پراکنش Gis نشان داده است که حدود ۶۷ درصد روستاهای مورد بررسی از آبیار محلی برخودار هستند و حدود ۳۳ درصد از روستاهای داخل شبکه فاقد ابیار محلی هستند. این پراکتش در سطح روستاهای شبکه یکنواخت نبوده و در حوزه های شرق، مرکز و غرب در برخی شهرستان ها بیشتر از دیگر نواحی بوده است. تراکم مناطق فاقد ابیار در روستاهایی که با کاهش سهم آب در وضعیت نارجی (کم آبی) قرار می گیرند از دیگر نتایج حاصله این پژوهش بوده که این روستاها در نواحی شمال شبکه در شهرستان رشت و قسمت های غرب شبکه شهرستان صومعه سرا مشاهدهشده است.

آبیار محلی، مشارکت کشاورزان، توزیع عادلانه آب، کشت برنج، شبکه آبیاری و زهکشی سپیدرود،گیلان