مهدی کاظم پور - استادیار، گروه هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
مریم محمدحسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

آثار فلزی هنری به جامانده از دوره ساسانی به دلیل وقایع سیاسی، دینی و اقتصادی این دوره، اهمیت ویژه ای دارند. اوستا از کتاب های دینی و مقدس در دوره ساسانی بوده که تاثیرات بسیاری بر زندگی، هنر و آداب و رسوم آن ها داشته است. طبق بررسی های صورت گرفته بر نقوش حیوانات در آثار فلزکاری هنرمندان این دوره، به نظر می رسد این نقوش از مضامین روایات مربوط به حیوانات نام برده در اوستا تاثیر زیادی گرفته اند. در واقع این آثار به نوعی بیانگر روایات اوستا هستند. نمونه های موردمطالعه این پژوهش، مجموعه آثار فلزی معرفی شده از آرترآپم پوپ و فیلیس اکرمن در جلد هفتم کتاب سیری در هنر ایران، از دوران پیش از تاریخ تا امروز است که بخشی از آن، به هنر ساسانی اختصاص دارد. روش تحقیق، توصیفی-تطبیقی است و شیوه گردآوری اطلاعات، فیش برداری از اسناد موجود، همچنین سایت های اینترنی و موزه های داخلی و خارجی بوده است. هدف از این پژوهش، بررسی میزان ارجاعات هنرمندان دوره ساسانی به متون اوستا برای تزیین ظروف سیمین و همچنین تطبیق و بررسی نمادشناسی حیوانات موجود در آثار فلزی ساسانی با متون اوستا است. با توجه به کاربرد زیاد نقوش حیوانی در تزیینات آثار سیمین دوره ساسانی، این سوالات قابل طرح هستند: هدف از کاربرد نقوش حیوانی بر روی ظروف سیمین این دوره چه بوده و هر نقش چه جایگاهی داشته است؟ چه ارتباطی بین مفاهیم نقوش حیوانی مرتبط با مضامین دینی دوره ساسانی است؟ پیش فرض نشان می دهد که مضمون و محتوای نقوش جانوری در آثار فلزی ساسانی با برخی روایات اوستا با مضمون حیوانات در ارتباط هستند. از نتایج پژوهش استنباط می شود که در واقع نقوش حیوانات بر روی آثار فلزی، علاوه بر ویژگی های حیوانی آن ها به سمبل و نشانه هایی از شخصیت های نام برده در اوستا از جمله الهگان نیز اشاره دارد که با بیان آن در قالب آثار فلزی، به ویژه ظروف پادشاهان، علاوه بر جاری ساختن متون دینی در زندگی روزمره، باعث حفظ شخص پادشاه نیز می شود.

اوستا, نقوش جانوری, فلز, زرتشت, ساسانیان