مطالعه و طبقه بندی نقوش انسانی سفالینه های زرین فام سده های میانه کاشان (مطالعه موردی: ظروف زرین فام موزه آبگینه و سفالینه های ایران)

پس از گذشت حدود دو سده از ظهور اسلام، به تدریج تولید سفال در ایران دستخوش تغییراتی شگرف شد و نقش­مایه­های انسانی به یکی از مهم­ترین عناصر تزیینی سفال زرین­فام دوران سلجوقی و ایلخانی بدل گشت. مهم­ترین سهم هنرمندان این سده­ها در ساخت، ابداع و تکامل سفال­های زرین­فام است که نقوش انسانی به دفعات و تعداد زیاد بر روی این نوع سفال­ها به چشم می­خورد. نقوش انسانی (مرد و زن) در سفال زرین­فام دوران میانه که بر مبنای فرهنگ و تمدن زمان خود بر روی این سفال­ها منعکس گردیده حائز اهمیت فراوان است. لذا مساله پژوهش با مطالعه نقوش انسانی بر سفال زرین­فام ساخته شده در کاشان در طی اعصار میانی اسلامی و با بررسی سفال­های زرین­فام موزه آبگینه و سفالینه­های ایران و شناساندن آن آغاز شد. از این رو هدف از این مقاله آشنایی و تامل با انواع نقوش انسانی در سفالینه­های زرین­فام سده­های میانه کاشان در نهایت طبقه­بندی این نوع نقوش است. در این راستا سعی شده است به این پرسش­ که نقوش انسانی سفالینه­های مورد مطالعه در­ چه گروه­هایی طبقه­بندی می شوند؟ پاسخ داده شود. روش مطالعه در پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و یافته اندوزی داده­ها با استناد به منابع اسنادی انجام شده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است نقوش انسانی به عنوان مهم­ترین تزیینات سفالینه­های زرین­فام در شش گروه، عمدتا در متن کاسه­ها و بشقاب­ها به کار رفته­اند. همچنین این آثار علی­رغم اینکه از تنوع تزیینی مختلف برخوردار هستند، نگاره اصلی تزیین بر عهده نقوش انسانی است.

Keywords:

کاشان , سفال زرین فام , نقوش انسانی , طبقه بندی , موزه آبگینه