فریبا فروغی - استادیار، دانشکده زمین شناسی، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
مسلم یزدانی - پژوهشگر، دانش آموخته دکتری علوم زمین، گرایش آموزش، دانشگاه اشفورد، آمریکا.

جنگل های مختلط کاسپی هیرکانی، در کرانه های جنوبی دریای خزر، با عرض ۱۱۰ کیلومتر و طول ۸۰۰ کیلومتر، از درختان خزان کننده معتدله، تشکیل شده است. جنگل های هیرکانی، یک زیست منطقه در زیست بوم جنگل های مختلط پهن برگ حاشیه جنوبی دریای خزر و کناره شمالی البرز می باشد که در جبهه جنوب و جنوب باختری دریای خزر و در بخش هایی از شمال ایران و جمهوری آذربایجان، گسترش یافته است. این جنگل که ذخیره گاه ژنتیکی منحصر بفردی در کره زمین محسوب می شود، از دوره پالئوژن، شروع به گسترش یافته و تاکنون دستخوش رویدادهای اقلیمی گوناگونی شده است. سازندهای فجن، زیارت، کرج، کند، آقچگیل، آپشرون و هزار دره همزمان با پیشروی و پسروی آب دریا نهشته شده و البرز سیمای فعلی را به خود گرفته است. شیل و مارن های زیرکنگلومرای فجن نشانگر پیشروی دریا و کنگلومرای قرمز رنگ فجن نشانه خروج از آب و رسوبگذاری در محیط خشکی است. آخرین پیشروی دریای کربناته با گسترش سازند زیارت در ائوسن میانی همراه بوده است. سازند کرج نیز با وجود توفیت ها نشانگر شرایط آتشفشانی در ائوسن میانی بوده است. در پلیوسن تا پلیستوسن و اوایل کواترنری به شدت متاثر از دوره های یخبندانی نیم کره شمالی بوده و حتی آتشفشان های کواترنری از قبیل دماوند نیز منجر به آسیب هایی به این رویشگاه جنگلی شده است، ولی این جنگل ها، باز تحت تاثیر شرایط اقلیمی مناسب حاکم بر البرز شمالی، شروع به پیشروی و گسترش نموده است. سیمای کنونی البرز متاثر از حرکات تکتونیکی لارامید (در انتهای کرتاسه)، پیرنین و آتیکان در سنوزوئیک بوده تا بستر مناسبی برای پیدایش و گسترش جنگل های هیرکانی فراهم شود.

ائوسن, پالئوژن, سازند زیارت, جنگل های هیرکانی, کواترنری