محمدحسن ملکی - گروه مدیریت، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران
منیژه رامشه - گروه حسابداری، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران
سمانه اقدمی - گروه مدیریت، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران
ابراهیم جواهری زاده - گروه مدیریت، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران

مقدمه: فجایع محیط زیستی، فشار ذی نفعان و روندهای جهانی باعث شده تا بحث انرژی های نو و کسب و کارهای این حوزه مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد. در ایران مساله تحریم ها، وابستگی صنایع به سوخت های فسیلی و ذهنیت سنتی مدیران اجازه رشد و توسعه قابل توجه به انرژی های پاک را نداده است. بدون شک توسعه در این حوزه نیازمند شناخت درست آینده و برنامه ریزی اصولی است. بدون توجه به تامین مالی که یکی از مهم ترین چالش های توسعه هر کسب و کاری است، امکان ادامه فعالیت وجود نخواهد داشت. به همین خاطر پژوهش حاضر پیشران ها و سناریوهای سرمایه گذاری در حوزه انرژی های پاک را شناسایی و گزارش کرده است.مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نظر فلسفه، پراگماتیسم؛ از منظر جهت گیری، کاربردی؛ از بعد هدف، اکتشافی و از جهت روش شناسی، آمیخته است. جامعه آماری پژوهش، خبرگان حوزه انرژی پاک و تامین مالی هستند. با استفاده از نمونه گیری قضاوتی از ۱۵ نفر از مدیران شاغل در انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران، انجمن انرژی ایران، سازمان حفاظت از محیط زیست و اساتید دانشگاه در حوزه های مربوط استفاده شده است. پژوهش در پنج گام انجام شده است. در گام اول، پیشران های کلیدی از طریق مرور پیشینه و مصاحبه با خبرگان شناسایی شدند. در گام دوم، پیشران ها از طریق پرسشنامه خبره سنجی و به کارگیری روش دلفی فازی غربال شدند. در گام سوم، پیشران های غربال شده از طریق پرسشنامه اثرسنجی و به کارگیری روش دیمتل فازی تحلیل شده و پیشران های نهایی بر مبنای درجه اثرگذاری شناسایی شدند. در گام چهارم سناریوهای باورپذیر با استفاده از ابزار تعاریف ریشه ای، تدوین شدند. در پایان سناریوی محتمل با تکنیک کداس شناسایی و نتایج پژوهش تدوین شد.نتایج: با مرور پیشینه و مصاحبه با خبرگان، ۲۴ پیشران استخراج شد. با استفاده از روش دلفی فازی، ۱۲ پیشران حذف و ۱۲ پیشران که دارای عدد دیفازی بالاتر از حد آستانه (۷/۰) بودند، برای ادامه تحلیل گزینش شدند. سپس با تکنیک دیمتل فازی دو پیشران قوانین مربوط به حوزه انرژی و نگاه دولت مردان به ضرورت ورود به حوزه انرژی های پاک واجد بیشترین اثرگذاری شناسایی شده و برای پرورش سناریوها مناسب ارزیابی شدند. در گام بعد بر مبنای این دو پیشران، چهار سناریوی زندان روح، کامیار، فرهنگ ایده کش و ساختار زهراگین پرورش یافتند. سناریوی زندان روح آینده بدبینانه و سناریو کامیار بهترین آینده در حوزه سرمایه گذاری در انرژی های پاک را ترسیم می کند. سپس با استفاده از تکنیک کداس، سناریوی زندان روح به عنوان محتمل ترین سناریو انتخاب شد.بحث: سیاست گذاران باید تلاش کنند تا به جای تحقق سناریوی زندان روح که اتفاقا بدترین سناریو هم هست، سناریو ایدئال کامیار رخ دهد. برای این منظور قوانین و سیاست هایی باید وضع شود که فضای کسب و کار در حوزه انرژی پاک را بهبود دهد. چنین قوانینی باید ضمن افزایش سرمایه داخلی، موانع جذب سرمایه خارجی را رفع نماید. این قوانین باید انتقال فناوری های پیشرفته را از طریق حمایت های مالی و مالیاتی ممکن سازد. نگاه دولت مردان به ضرورت ورود به انرژی پاک به عنوان دومین پیشران بااهمیت، ریشه فرهنگی دارد و از ناآگاهی مدیران نسبت به انرژی های پاک و مزیت های آن در فضای کسب و کار نشات می گیرد. به همین خاطر دانشگاه ها، مراکز پژوهشی، رسانه های اجتماعی، نهادهای غیردولتی حامی محیط زیست، تحولات جهانی و منطقه ای و فاجعه های محیط زیستی نقشی مهم در تغییر این نگرش دارند. در ایران به دلیل این که مدیران در لحظات پایانی و به اجبار به استقبال تغییر می روند، تغییر ناگهانی بوده و هزینه های فزاینده ای دارد. در این زمینه بدون انجام کار فرهنگی فراگیر و خودجوش انتظار تغییر سخت است. فرهنگ سازی نقشی مهم در اقبال مردم به محصولات سبز دارند. بعلاوه تغییر نگرش مدیران می تواند منجر به تسهیل تامین مالی به عنوان یک چالش کلیدی در حوزه انرژی های پاک باشد.

انرژی پاک, سرمایه گذاری, آینده پژوهی, پیشران, سناریونگاری