پژوهشی در ضرورت بررسی موضوعی و حکمی مساله »حبوه« و حکمت جعل آن

بوه«» اصطلاحی خاص فقه امامیه است که در منابع فقهی در باب ارث و جزء میراث وارثان طبقه اول مطرح شده است . طبق نظر مشهور فقهای امامیه ، لباس، شمشیر، انگشتر و قرآن پدر پس از فوت به پسر بزرگتر اوتعلق دارد و سایرین از ارث آنها محروم هستند.به طورکلی شیوه تحقیق حاضر، روش توصیفی ، تحلیلی و به صورت کتابخانه ای است . در بخشی از تحقیق به توصیف پدیدههای مورد نظر پرداخته شده است . در بخشی های دیگر با استفاده از روش فوق روابط حقوقی ناشی از این پدیدهها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . باتوجه به اینکه نوع تحقیق »نظری و کاربردی « است در هنگام برخورد با مسائل جدید و یا کشف موارد ابهام راه حل هایی ارائه می گردد .نتایج پژوهش نشان می دهد به نظر اجماعی فقهای امامیه ، مالک حبوه فقط پسر بزرگمتوفاست ،حتی اگر تنها فرزند یا تنها پسرمتوفی باشد. بنابراین ، دختر و فرزندان اناثمتوفی نمی تواند از حبوه ارث ببرد. در فقه شیعه حکم اختصاص برخی اموال به پسر بزرگتر (مساله حبوه)، مستند به روایاتی است که در این خصوص وارد شده است . این روایات علاوه بر ضعف سندی برخی از آنها، با آیات هفتم ، یازدهم و دوازدهم سوره نساء مخالفند و ازحد تخصیص عمومات آن فراتر رفته و قابلیت جمع عرفی با آیات را ندارند؛ همچنین با روایاتی منصوص که سهم الارث برخی از ورثه را در تمام ماترک دانسته اند تعارض دارد. اجماعادعایی نیز به فرضتحقق اصل آن، مدرکی است . شهرت و ادعای ضرورت مذهب نیز نمی تواند دلیل متیقنی برای پذیرش این حکم باشد. قانون مدنی ایران در تمامی موارد و در احکام و شرایط حبوه، مثل موارد دیگر باب ارث که از حقوق امامیه پیروی نموده، از قول مشهور فقها تبعیت کرده و مطابق قول مشهور، ماده ۹۱۵ قانون مدنی را وضع نموده است . حکمت جعل »حبوه« نیز شامل اهمیت دادن به احترام فرزندان به والدین (به خصوص پدر) حتی والدین گنهکار؛ اهمیت دادن به پسر بزرگ تر؛ و اهمیت دادن به نماز و روزه است .

Keywords:

حبوه , والدین , پسر بزرگتر , حکمت جعل