مریم قربانی دولت آباد - کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

حقوق شهروندی به عنوان یکی از اصول بنیادی حقوق بشر نقش مهمی در تضمین عدالت و احترام به کرامت انسانی دارد. در نظام حقوقی ایران، قانون مجازات اسلامی و ایین دادرسی کیفری از مهمترین استاد قانونی هستند که باید حقوق شهروندی را در فرایندهای فضایی تضمین کنند. این پژوهش به بررسی وضعیت و جایگاه حقوق شهروندی در این قوانین می پردازد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی نقاط قوت و ضعف قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری در حمایت و تضمین حقوق شهروندی و ارائه پیشنهادها و راهکارهایی برای بهبود این وضعیت است. این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی بهره می برد و با استفاده از منابع کتابخانه ای مقالات علمی و بررسی دقیق متون قانونی به تحلیل وضعیت حقوق شهروندی در قانون مجازات اسلامی و ایین دادرسی کیفری می پردازد. همچنین مصاحبه با کارشناسان حقوقی و قضایی و تحلیل داده های آماری مرتبط نیز مورد استفاده قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که قانون مجازات اسلامی و ایین دادرسی کیفری در برخی موارد حمایت مناسبی از حقوق شهروندی ارائه میدهند. اما همچنان نقاط ضعفی در این زمینه وجود دارد. مواردی مانند طولانی شدن فرایندهای دادرسی عدم دسترسی مناسب به وکیل و محدودیتهای موجود در حقوق متهمان از جمله چالش های اصلی هستند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که برای بهبود وضعیت حقوق شهروندی در نظام قضایی ایران نیاز به اصلاحات جدی در قوانین موجود و اجرای دقیق تر مقررات حقوقی می باشد. تقویت نظارت بر عملکرد فضایی و ارائه آموزشهای تخصصی به قصات و کارکنان قضایی نیز از جمله راهکارهای موثر در این زمینه است. بر اساس یافته های پژوهش پیشنهاد میشود که قوانین مجازات اسلامی و ایین دادرسی کیفری بازنگری شوند تا به تناسب بیشتری با اصول حقوق بشر و حقوق شهروندی دست یابند. همچنین ایجاد مراکز حقوقی مستقل برای حمایت از حقوق شهروندی تقویت نقش وکیل مدافع در فرایند دادرسی و افزایش شفافیت در روندهای قضایی میتواند به بهبود وضعیت حقوق شهروندی در ایران کمک کنند.

حقوق شهروندی، قانون مجازات اسلامی آیین دادرسی، فضایی