هادی یوسفی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
شیوا محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

افسانه ها به عنوان یکی از اجزای مهم ادب عامه، دربرگیرنده فرهنگ و ابعاد آن شامل افکار، اعتقادات، قواعد عرفی و اخلاقی و نوع نگرش و جهان بینی جامعه اند که با بهره گیری از زبان و لحن ساده و قابل فهم به صورت مکتوب و شفاهی بخش مهمی از فرهنگ ملت ها را به آیندگان منتقل می کنند. زنان به عنوان بخشی از جامعه انسانی، همواره در عرصه افسانه ها حضوری فعال داشته و رفتارهایی را انجام داده اند و یا به آن ها نسبت داده شده است که در الگوی پراپ با نام خویشکاری از آن یاد می شود و مجموع این خویشکاری ها نشان دهنده سیمای زنان در افسانه های یک ملت است. نوشتار حاضر در پی آن است که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، سیمای زنان و خویشکاری های آنان در افسانه های کردی را با نگاه به الگوی ولادیمیر پراپ، بررسی و ریشه ها و عوامل نوع نگرش جامعه به زنان را از این منظر واکاوی نماید. بر اساس یافته های پژوهش، زنان در افسانه های کردی بر مبنای میزان حضور، به ترتیب در نقش های دختر، همسر، مادر، کنیز (کلفت)، پیرزن، نامادری (زن بابا)، زن همسایه، مادر شوهر، خاله و غیره ظاهر شده اند و در خویشکاری و کارکردهایی چون شریر، قهرمان، شاهزاده خانم، قهرمان دروغین، بخشنده، گسیل دارنده و یاریگر ایفای نقش می کنند. نقش «دختری» بالاترین بسامد را در میان شخصیت های افسانه های کردی دارد و در میان خویشکاری ها، بیشترین بسامد به «شرارت» تعلق دارد که نشانه نوع نگرش منفی جامعه به زنان و رفتارهای آنان است.

پراپ، ریخت شناسی، افسانه کردی، زن، خویشکاری.