تدوین حدیث نبوی با تاکید بر کتب اهل سنت

نقل حدیث در طول تاریخ، دو شکل اصلی داشته است: حفظ در خاطر راویان و نوشتن در دفاتر و کتاب ها. حفظ حدیث در ذهن، مخاطراتی دارد که حدیث مکتوب از آنها ایمن است؛ لذا هرچه دوران حفظ در خاطر کوتاه تر باشد، حدیث دقیق تر نقل خواهد شد. در این نوشتار بعد از نقل و بررسی شواهد تاریخی، روشن می شود که در زمان پیامبر صلوات الله علیه و آله هر چند غلبه با حفظ روایت بود، اما کتابت حدیث پایه گذاری و آغاز شد. با روی کار آمدن خلفای سه گانه، نه تنها کتابت حدیث، بلکه نقل شفاهی حدیث هم با موانع سخت حکومتی روبه رو شد و این رویه چنان استحکامی یافت که حتی امیرالمومنین علیه السلام هم در دوران خلافتشان نتوانستند آن را اصلاح نمایند. معاویه تبعیت خلفای سه گانه را با جعل حدیث ممزوج کرد. بعد از او، هر دو گرایش حفظ و کتابت حدیث در جامعه وجود داشت؛ اما به تدریج میل به کتابت فزونی یافت تا در اوایل قرن دوم هجری، با اقدام عمر بن عبدالعزیز و عالمانی چون زهری حدیث نبوی جمع آوری شد. در گام بعد، از حدود نیمه قرن دوم، مصنفات و جوامع حدیثی اهل سنت بر پایه احادیث جمع آوری شده، تدوین شدند؛ لذا مکتوب شدن حدیث نبوی را می توان امری مستمر دانست که از قرن اول هجری شروع شده است. نوشته پیش رو سیر منطقی وقایع را در بستر تاریخ با حجم قابل اعتمادی از شواهد نشان می دهد، دو نکته ای که در نوشته های مشابه دیده نمی شود.

Keywords:

حفظ حدیث , کتابت حدیث , منع کتابت حدیث , تصنیف جوامع حدیثی