عارفه واعظ شهرستانی - گروه علوم باغبانی و زراعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
راضیه عظیمی اترگله - استادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران
وحید عبدوسی - گروه علوم باغبانی و زراعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مهدی میرزا - موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مرضیه قنبری جهرمی - استادیار، گروه علوم باغبانی و زراعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

باریجه (Ferula gummosa) متعلق به خانواده چتریان، یکی از گیاهان مهم مرتعی، دارویی و صنعتی می باشد که شیرابه استحصال شده از آن جنبه تجارتی دارد. اسانس و الئورزین باریجه کاربرد فراوان در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی و بهداشتی دارد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی و مقایسه خواص فیزیکوشیمیایی اسانس حاصل از شیرابه دو جمعیت باریجه از رویشگاه اصفهان و فارس می باشد. بدین منظور، شیرابه باریجه از دو منطقه کاشان و فارس جمع آوری شد. سپس اسانس گیری از شیرابه تازه با روش تقطیر با آب و بخار آب انجام شد. اسانس با استفاده از دستگاه هایGC و GC/MS مورد آنالیز کمی و کیفی قرار گرفت. ویژگی های ظاهری، فیزیکی و شیمیایی نمونه های اسانس باریجه شامل چگالی نسبی، ضریب شکست، چرخش نوری و فیتوشیمیایی اسانس مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصل، اسانس باریجه به صورت مایع شفاف و بیرنگ بوده که بوی تربانتین و نت سبز خاص دارد. اسانس باریجه دو جمعیت کاشان و فارس به ترتیب دارای چگالی نسبی ۰/۸۷۴ و ۰/۸۶۹، ضریب شکست ۱/۴۸۱۰ و ۱/۴۷۹۵ و چرخش نوری ◦۱۱/۳۵ و ◦۲۳/۵۲می باشد. نتایج مقایسه میانگین ویژگی های فیزیکوشیمیایی اسانس حاصل از شیرابه باریجه دو جمعیت فارس و کاشان حاکی از عدم وجود اختلاف معنی دار در ویژگی های چگالی نسبی و ضریب شکست و در مقابل مشاهده اختلاف معنی دار در میزان چرخش نوری دو نمونه اسانس می باشد. بر اساس آنالیز اسانس، مونوترپن های هیدروکربنی شامل بتا-پینن (۷۱/۰و ۶۸/۸ درصد)، دلتا-۳-کارن (۹/۴ و ۵/۲ درصد)، میرسن (۳/۹ و ۲/۴ درصد)، آلفا-پینن (۳/۶ و ۳/۴ درصد) و لیمونن (۲/۴ و ۱۵/۶درصد) به عنوان ترکیب های عمده اسانس به ترتیب در دو جمعیت باریجه کاشان و فارس شناسایی شدند.

باریجه، شیرابه، اسانس، مونوترپن، چرخش نوری، چگالی نسبی، ضریب شکست