رحمان ویسی - دانشیار زبان شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان شناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

مقاله حاضر در صدد بررسی پدیدار نمود و تحمیل در سطح محمول و همچنین لایه­های هسته، مرکز و بند در زبان کردی است. رویکرد مورد استفاده در این تحقیق بر اساس دستور نقش و ارجاع می­باشد. در سطح محمول نمودهای واژگانی قرار دارند که حاوی ویژگی­هایی ذاتی می­باشند. محمول­ها بر اساس این ویژگی­ها عمدتا به پنج گونه فعالیتی، تحققی، دستاوردی، لمحه­ای و ایستا تقسیم می­شوند. این محمول­ها عمدتا گونه سببی نیز دارند. اما سه لایه دیگر، بیانگر لایه­های متفاوت جمله بوده، و عمدتا میزبان نمودهای اشتقاقی (ترکیبی) و یا عملگرهای نمودی هستند. نتایج تحلیل نشان می­دهد که در زبان کردی، لایه هسته میزبان سه عملگر ناقص و یک عملگر کامل است که هر کدام ساختار رخدادی خاصی را بر پنج نمود واژگانی مذکور تحمیل می­کنند. در این لایه هر محمول با نمود واژگانی خاص خود در اثر ترکیب با یکی از این عملگرها دچار فرایند تحمیل یا نمودگردانی می­شود. تمام نمودگردانی­ها تابع ابعاد معناشناختی عملگرهای چهارگانه در سطح هسته می­باشند. همچنین در لایه مرکز، محمول­ها در اثر ترکیب با افزوده­های قیدی (قیدهای جهتی) و یا موضوعات درونی با ویژگی­های ارجاعی ویژه (موضوع خاص یا غیرخاص) ممکن است دچار نمودگردانی شوند. محمول­های اشتقاقی (از جمله تحققی فعالیتی) عمدتا در این لایه (مرکز) پدید می­آیند. در نهایت نتایج نشان می­دهد که عملگر زمان در لایه بند نیز تاثیر چشمگیری بر ساختار رخدادی محمول­ها داشته، و افعال در این لایه برای هماهنگی با ملزومات معناشناختی عملگر زمان ممکن است دچار نمودگردانی شوند. در پایان، تحقیق حاضر نظریه­ای را درباره دامنه سلسله­مراتبی عملگرهای جمله در راستای تولید و تفسیر ساختار رخدادی یک جمله پیشنهاد می­دهد.

کردی, نمود, نمودگردانی, نقش و ارجاع, زمان, جمله