بررسی تطبیقی عقل گرایی در اندیشه معتزله و نو معتزله

معتزله گروهی از متکلمان اسلامی هستند که به اصالت عقل اعتقاد کامل داشته عقل نظری را بر آموزه های وحیانی حاکم می دانند. این اصل، تاثیراتی در کلیت نظام فکری و عقاید دینی آنان به همراه داشته و برداشتی ویژه از توحید و عدل الهی به دست داده است. جریان نو معتزله، یکی از جریان های مهم کلامی در جهان اسلام است. این جریان، خاستگاه خود را در آرای معتزلیان قدیم می جوید و به دنبال تجدید بنای معرفتی اسلام است. این گروه عقل را قدسی دانسته و معتقدند عقل محدودیتی دارد و انسان برای درک حقایق عالم به وحی هم نیازمند است. این دو مکتب فکری دارای اشتراکات و افتراقات فکری متعددی هستند که این موضوع ضرورت تطبیق مفهوم عقل گرایی را توجیه می¬نماید؛ بنابراین این پژوهش در تلاش است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تطبیق رویکردهای فکری معتزله و نو معتزله پرداخته و تشابه و افتراقات فکری آن ها را نمایان سازد. یافته های پژوهش نشان می دهد معتزله و نو معتزله عموما در فلسفه گرایی، اصول پنج گانه، توحید و عدل و وعد و وعید و منزله بین المنزلتین و امربه معروف و نهی از منکر، حادث بودن قرآن، حسن و قبح مشابهت هایی دارند ولی در مفاهیمی مانند نوع عقل گرایی، سازوکار عقل گرایی و برخی مبانی عقلی دارای تمایزاتی هستند.

Keywords:

معتزله , نو معتزله , عقل , فرقه , تطبیق.