مهدی عسگری - دانشجوی دکتری رشته عرفان و تصوف اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
مصطفی فرهودی - استادیار گروه عرفان و تصوف اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
آرش گودرزی - دانش آموخته دکتری رشته ادیان و عرفان، دانشگاه کمبریج انگلستان
محمد سوری - استادیار گروه فلسفه، پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی، قم، ایران

یکی از مباحث مهم در مورد تاریخ فرقه اهل حق، اصل خاستگاه ادیانی آن است. احتمال های مطرح شده از سوی پژوهشگران در این باره عبارت اند از: ادیان ایران باستان، مسیحیت، هندوئیسم و اسلام (شیعی و اسماعیلی). ازلی بودن این آیین نیز دیدگاهی است که از سوی برخی صاحب نظران اهل حق طرح شده است. نگاشته حاضر در مقام پاسخ به این پرسش است که دیدگاه های مختلف تا چه حد می تواند به واقع رهنمون باشد؟ این نوشتار با استفاده از روش توصیفی - کتابخانه ای و بهره بردن از مطالعات میدانی گسترده، ضمن نقد و بررسی احتمال های مختلف، نقطه نظر جدیدی طرح می کند که پیش فرض پژوهش حاضر است؛ بر این مبنا که هسته تاریخی شکل دهنده اهل حق، عده ای از بزرگان و عارفان از مسالک و اندیشه های مختلف بوده اند که در منطقه «پردیور» به برپایی مناسکی خاص مبادرت می ورزیده اند. نکته مهم آنکه وجود زمینه های فکری و فرهنگی مختلف در اهل حق، نمی تواند دلیلی بر خاستگاه تام آن در یک تفکر خاص باشد؛ چراکه تبادلات فرهنگی، اثرگذاری ها و اثرپذیری ها در تمام مکاتب فکری وجود دارد. زمینه های فکری و اعتقادی و همچنین اسطوره سازی هایی که ریشه در ایران باستان دارد، سبب شده اند بسیاری از شخصیت های این مسلک در مستندات تاریخی قابل رهگیری نباشند، مگر با مطابق سازی وقایع و شخصیت ها با اسطوره های اهل حق

اهل حق, تشیع, تصوف, دونادون, پردیور, سلطان اسحاق