Seyed Mehdi Mousavinia - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان کازرون (نویسنده مسئول)
Meysam Hajipour - استادیار دانشگاه سلمان فارسی کازرون

در این مقاله یکی از ظرافت های پوشیده در بیان هنرمندنه جمله های اسنادی شعر حافظ مورد ملاحظه قرار گرفته و با استناد به کتاب های دستور، جا به جایی های ادیبانه ارکان سخن در این گونه جمله ها بررسی شده است. برای نیل به این مقصود، ضمن ارائه دیدگاه های صاحب نظران حوزه دستور فارسی و شرح اختلاف نظر آن ها، به کیفیت کاربرد جمله های اسنادی در دیوان حافظ پرداخته شده و بیان هنرمندانه حافظ در کاربست جمله های اسنادی مورد واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد: ۱. در شعر حافظ، یک کلمه می تواند در یک جایگاه، هم مسند و هم مسندالیه باشد؛ ۲. افعال «گشت» و «گردید» و مشتقاتشان، به شکلی دوپهلو در یک لحظه هم به عنوان فعل تام (خاص) و هم فعل اسنادی (ربطی) مورد استفاده قرار می گیرند؛ ۳. جمله های اسنادی معمولا با ایهام همراه بوده، چنین ایهام های ظریفی معمولا در جمله های اسنادی اشعار حافظ دیریاب هستند؛ ۴. جابه جایی مسند و مسندالیه در بیشتر اشعار حافظ با تغییر معنا همراه است.

حافظ, مسند, مسندالیه, فعل اسنادی, ایهام, دستور زبان فارسی