Ayob Omidi - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی (نویسنده مسئول)
Omid Jelodarian - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

جناس، یکی از مهم ترین صنایع و ترفندهای ادبی است که شعر سبک آذربایجانی را به جوهر حقیقی خود، یعنی زیبایی پیوند می زند. نظامی گنجوی، از برجسته ترین شاعران فارسی زبان است که توانسته به طور کامل از ظرفیت های جناس در غنای موسیقیایی و زیبایی آفرینی آثار خویش بهره گیرد. در کتاب های بلاغی و سبک شناسی، با وجود ارائه انواع تقسیم بندی جناس، اشاره چندانی به کارکردهای زیبایی شناسی آن نشده است. از این رو در مقاله حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی، ضمن ارائه بسامد دقیق انواع جناس در منظومه لیلی و مجنون، هنرمندی و توانایی نظامی در زمینه بهره گیری از کارکردهای مختلف جناس، تحلیل و ارزیابی شده است. با توجه به بررسی های انجام شده، درمجموع ۱۹۶۴ مورد از انواع جناس در منظومه لیلی و مجنون یافت شد که از این میان، جناس مضارع با فراوانی ۹/۳۵ درصد و لاحق با فراوانی ۳/۳۱ درصد، بهترین عرصه برای هنرنمایی نظامی بوده است. نتیجه این پژوهش حاکی از خلاقیت و تنوع کارکردهای جناس در بافت کلام نظامی است؛ مانند تقویت موسیقی درونی و بیرونی اثر، انسجام لفظی و معنایی سخن، التذاذ ادبی مخاطب به سبب درک روابط معنایی اجزای کلام و همنشینی هنری جناس با دیگر صنایع ادبی (تکرار، واج آرایی، تضاد و تلمیح) در یک بیت.

جناس, صنایع لفظی, بلاغت, نظامی, لیلی و مجنون