بررسی تطبیقی انواع بینامتنیت ژنت با نظریه بلاغت اسلامی در شعر حافظ

میراث دینی، از مهم ترین عناصر شعری شاعران برای بیان احساسات درونی و اندیشه هایشان محسوب می شود؛ به گونه ای که در شعر خویش با کلام وحی، رابطه بینامتنی برقرارکرده اند. یکی از شاعرانی که عبارات و معانی قرآنی، از اصلی ترین دستمایه های هنری او محسوب می شود، حافظ است. در جستار پیش رو، با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی تطبیقی وجوه بینامتنی ژنت با نظریه بلاغت اسلامی در دیوان حافظ می پردازیم. بر این اساس، انواع بینامتنی آشکار تعمدی، پنهان تعمدی و ضمنی و وجوه تطبیقی آن ها در بلاغت اسلامی، ازجمله تضمین، اشاره، حل و انتحال، تمثیل، ارسال المثل، اقتباس، عقد و تلمیح، در این اثر بررسی می شود. بررسی میزان استفاده از متون پیشین براساس نظریه ژنت و تطبیق آن ها با نظریه بلاغت اسلامی، از اهداف این پژوهش به شمار می رود. براساس پژوهش حاضر، بیشترین گونه بینامتنی، بینامتنیت ضمنی و در تطبیق با بلاغت اسلامی، از گونه تلمیح است. پس از آن، به ترتیب بینامتنیت پنهان تعمدی، بیشترین فراوانی را دارد. خلاقیت شاعر در چگونگی به کار بردن متون پیشین و استفاده از عنصر بینامتنی و ایجاد پیوند بدیع و مبتکرانه بین متون پیشین و متن حاضر به شکل هنرمندانه، باعث جذب و اقناع مخاطب می شود.

Keywords:

حافظ , بلاغت اسلامی , نظریه ژرار ژانت , بینامتنیت , قرآن