Abdolreza Seyf - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
Ali Mohammad Moazzeni - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
ALIASGHAR FARAZ - دانشجو دکتری دانشگاه تهران - پردیس کیش (نویسنده مسئول)

موسیقی لفظی شعر که به جمال شناسی شعر اطلاق می شود، بزر گ ترین عامل سحرآمیز است که مخاطب را متحیر می سازد. قافیه و ردیف در این دامنه، مانند یک مرجع در موسیقی هر بیت، نقشی بسیار برجسته به عهده دارد. در این جستار، قافیه و ردیف در دیوان عراقی از زوایای گوناگون، به شیوه توصیفی– تحلیلی، مورد ارزیابی و پردازش قرار گرفته و نتیجه چنین شده است: غزل ها، دارای وزن های متداول و پرکاربرد هستند. فهمیدن کلام در غزل ها آسان و روان است. ۶۳ درصد از قافیه ها، به هجای کشیده و به شکل قافیه مردف بوده، به ردف اصلی ختم شده اند و دارای کشش لازم در موسیقی کلمه هستند و ۲۴ درصد قافیه ها به هجای ساده ختم شده، دارای حرف روی مصوت یا ردیف هستند و کشش و شرایط لازم برای روانی موسیقی را دارند. ۶۴ درصد از غزل ها دارای ردیف هستند و بدین ترتیب، حرف ساکن پایان واژه قافیه در بیشتر غزل ها به خوبی تلفظ شده، موسیقی کامل برقرار گردیده است. ارتباط آوایی واحدهای زنجیری و زبرزنجیری در زنجیره گفتار، بین قافیه و ردیف و سایر واژه ها در هر بیت، دارای هارمونی دلپذیر و موسیقی فاخر و زیبایی است؛ ولی در غزل ها، تکرار قافیه، ردیف و مطلع، زیاد به چشم می خورد.

عراقی, موسیقی کناری, قافیه, ردیف, هارمونی