Alireza Shahmohamadi - دانشجوی دکتری عرفان و تصوف دانشگاه سمنان
Azim Hamzeian - دانشیار گروه الهیات دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان (نویسنده مسئول)
Ghodratollah Khayatian - استاد گروه الهیات دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان
Jafar Fallahi - استادیار گروه الهیات دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان

زبان، کاربرد و محدودیت های آن در خلال مباحث عرفانی، همواره یکی از پیچیده ترین موضوعات بوده است. زبان عرفانی که ریشه در تجربه درونی عارف دارد، برای بازگویی تجربه ای عرفانی، بر بستری از واژگان از پیش موجود با معانی نویافته و نیز بر نماد ها و استعاره ها قرار گرفته است. مجموعه درهم تنیده واژگان و نمادها که بر شالوده تجربه درونی عارف استوار شده، زبان عرفانی را قوام بخشیده است. عرفا از یک سو و فیلسوفان عرفان از سوی دیگر، از جمله کسانی بوده اند که به طور جدی به این مسئله پرداخته اند. پیچیدگی های زبان در عرفان اسلامی، به خوبی خود را در آثار ابن عربی، به ویژه در تفاسیر او از آیات قرآن نشان می دهد. ابن عربی آیات را بر اساس دیدگاهی کاملا متفاوت با معنای ظاهری تاویل می کند و حتی تفاسیر کاملا متناقضی با ظاهر آیات به دست می دهد. از سوی دیگر، در آیین ذن، با تناقض های بسیاری در گفته ها و حکایات دینی روبه رو هستیم. سوزوکی، متفکر بزرگ و معاصر آیین ذن، این تناقض ها را طبیعی و بدون ایراد می بیند. در این تحقیق، به بررسی جایگاه زبان و کارکردهای آن در عرفان ابن عربی و آیین ذن می پردازیم و به روشی توصیفی-مقایسه ای نشان می دهیم ابن عربی، به نمایندگی از عرفان اسلامی و سوزوکی، به نمایندگی آیین ذن، چه عقیده ای درباره این موضوع زبان دارند. هدف از این پژوهش، ایجاد چشم انداز های تازه در بررسی های تطبیقی عرفان است. یافته های این پژوهش را می توان چنین بیان کرد که ابن عربی و سوزوکی، زبان را برای انتقال تجارب عرفانی ناکارآمد می دانند؛ اما رویکرد هایی که هرکدام از این دو متفکر برای استفاده از زبان در انتقال تجارب عرفانی به کار می گیرند، با یکدیگر متفاوت است.

مسئله زبان, عرفان اسلامی, آیین ذن, د. ت. سوزوکی, محیی الدین ابن عربی