گزارش قارچ Biscogniauxia nummularia بعنوان بیمارگر شانکر زغالی راش (Fagus orientalis) از ایران

سابقه و هدف: درختان راش بومی جنگل های شمال ایران (Fagus orientalis Lipsky) یکی از با ارزش ترین گونه های جنگلی محسوب می شوند. راشستان های شمال ایران جزء جنگل های بسیار ارزشمند پهن برگ سبز تابستانه واقع در نیم کره شمالی هستند، زیرا از طرفی این راشستان ها با زادآوری طبیعی بوجود آمده اند و از طرف دیگر با توجه به اینکه مربوط به دوران سوم زمین شناسی می باشند، جزء جنگل های کهن کره زمین به شمار می آیند. قارچ Biscogniauxia nummularia (Bull.) Kuntze قارچی با ماهیت اندوفیتی است که در شرایط مطلوب بعنوان قارچی بیمارگر عمل نموده و باعث ایجاد شانکر نواری (که معمولا تحت عنوان شانکر زغالی شناخته می شود) در گونه های راش می گردد. بیماری در درختان متاثر از تنش ایجاد می شود و بویژه دماهای گرم و خشکسالی های طولانی تابستان شرایطی مطلوب برای ایجاد بیمارگری در قارچ مذکور است.مواد و روش ها: طی بازدیدهای میدانی از راشستان های منطقه سنگده استان مازندران، درختان راش دارای علائم شدید شانکر زغالی، مشاهده شد. علائم بیماری به صورت لکه های گرد تا نواری سیاه رنگ برروی تنه و شاخه ها، هم چنین خشکیدگی و سرشکستگی در درختان راش منطقه قابل رویت بود. نمونه های متعدد از نسوج آلوده درختان جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. اسلایدهای میکروسکوپی از استرومای قارچی مستقر شده روی پوست درخت، تهیه و بر اساس کلیدهای معتبر شناسایی، مورد مشاهدات میکروسکوپی قرار گرفت. همچنین نمونه ها بر روی محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار کشت شده و عامل بیماری زا پس از خالص سازی با تکنیک های نوک ریسه و تک اسپور، با استفاده از بررسی های میکروسکوپی و صفات مورفولوژیکی شناسایی شد.نتایج و یافته ها: نتایج بررسی ها نشان داد قارچ عامل بیماری  Biscogniauxia nummulariaبوده که باعث خسارت شدید به درختان راش شده و پیش از این در بسیاری از کشورهای اروپایی به عنوان عامل شانکر زغالی راش شناسایی شده است. این گونه قارچی با داشتن برخی خصوصیات ریخت شناسی ویژه شامل داشتن استرومای نامسطح، دهانه پرتیس (Ostiole) تقریبا هم سطح با استروما و دارای پرز یا کرک، و آبی شدن نوک آسک در معرف های یدین و ملزر، شناسایی و از سایر گونه های نزدیک، تفکیک شد. بر اساس نتایج این تحقیق، این اولین گزارش از قارچ B. nummularia به عنوان عامل بیماری شانکر زغالی راش از ایران است. این قارچ بیشتر چرخه زندگی خود را به صورت اندوفیتی سپری کرده و تحت شرایط محیطی نامطلوب و بویژه تنش خشکی، از فیزیولوژی تغییر یافته میزبان بهره برده، به بافت میزبان حمله می کند و شانکرهایی روی تنه و شاخه ایجاد نموده، در درختان راش بالغ نیز منجر به پوسیدگی چوب می شود.نتیجه گیری: ارتباط مستقیم میان پیامدهای تغییرات اقلیمی بویژه تنش آبی و دمایی در میزبان و توسعه پاتوژن های جنگلی در مورد چندین قارچ بیمارگر مهم و کلیدی از جمله قارچ B. nummularia توسط محققین مختلف در دنیا گزارش شده و مشخص شده است تنش های محیطی نقش مهمی در توسعه و شدت بیماری حاصل از این قارچ روی درختان راش در نقاط مختلف دنیا دارد. در این میان، بعنوان یکی از الزامات مدیریت بیماری، شناسایی ویژگی های فنوتیپی و ژنوتیپی جمعیت های این قارچ در کشور و شناسایی پراکنش و فراوانی بیماری می باشد که می تواند در گزینش استراتژی های مدیریت آن نیز بسیار مفید باشد. از سوی دیگر، با توجه به پیش بینی تغییرات نامطلوب اقلیمی پیشرونده در آینده که عامل مهم توسعه بیماری محسوب می شوند، نظارت مداوم بر تغییرات جاری در رویشگاه های طبیعی راش باید در برنامه های پایش اکوسیستم های جنگلی به منظور پیش بینی تغییرات آتی، پیامدهای اکوسیستمی احتمالی و به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از مدیریت پایدار جنگل گنجانده شود.سابقه و هدف: درختان راش بومی جنگل های شمال ایران (Fagus orientalis Lipsky) یکی از با ارزش ترین گونه های جنگلی محسوب می شوند. راشستان های شمال ایران جزء جنگل های بسیار ارزشمند پهن برگ سبز تابستانه واقع در نیم کره شمالی هستند، زیرا از طرفی این راشستان ها با زادآوری طبیعی بوجود آمده اند و از طرف دیگر با توجه به اینکه مربوط به دوران سوم زمین شناسی می باشند، جزء جنگل های کهن کره زمین به شمار می آیند. قارچ Biscogniauxia nummularia (Bull.) Kuntze قارچی با ماهیت اندوفیتی است که در شرایط مطلوب بعنوان قارچی بیمارگر عمل نموده و باعث ایجاد شانکر نواری (که معمولا تحت عنوان شانکر زغالی شناخته می شود) در گونه های راش می گردد. بیماری در درختان متاثر از تنش ایجاد می شود و بویژه دماهای گرم و خشکسالی های طولانی تابستان شرایطی مطلوب برای ایجاد بیمارگری در قارچ مذکور است.مواد و روش ها: طی بازدیدهای میدانی از راشستان های منطقه سنگده استان مازندران، درختان راش دارای علائم شدید شانکر زغالی، مشاهده شد. علائم بیماری به صورت لکه های گرد تا نواری سیاه رنگ برروی تنه و شاخه ها، هم چنین خشکیدگی و سرشکستگی در درختان راش منطقه قابل رویت بود. نمونه های متعدد از نسوج آلوده درختان جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. اسلایدهای میکروسکوپی از استرومای قارچی مستقر شده روی پوست درخت، تهیه و بر اساس کلیدهای معتبر شناسایی، مورد مشاهدات میکروسکوپی قرار گرفت. همچنین نمونه ها بر روی محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار کشت شده و عامل بیماری زا پس از خالص سازی با تکنیک های نوک ریسه و تک اسپور، با استفاده از بررسی های میکروسکوپی و صفات مورفولوژیکی شناسایی شد.نتایج و یافته ها: نتایج بررسی ها نشان داد قارچ عامل بیماری  Biscogniauxia nummulariaبوده که باعث خسارت شدید به درختان راش شده و پیش از این در بسیاری از کشورهای اروپایی به عنوان عامل شانکر زغالی راش شناسایی شده است. این گونه قارچی با داشتن برخی خصوصیات ریخت شناسی ویژه شامل داشتن استرومای نامسطح، دهانه پرتیس (Ostiole) تقریبا هم سطح با استروما و دارای پرز یا کرک، و آبی شدن نوک آسک در معرف های یدین و ملزر، شناسایی و از سایر گونه های نزدیک، تفکیک شد. بر اساس نتایج این تحقیق، این اولین گزارش از قارچ B. nummularia به عنوان عامل بیماری شانکر زغالی راش از ایران است. این قارچ بیشتر چرخه زندگی خود را به صورت اندوفیتی سپری کرده و تحت شرایط محیطی نامطلوب و بویژه تنش خشکی، از فیزیولوژی تغییر یافته میزبان بهره برده، به بافت میزبان حمله می کند و شانکرهایی روی تنه و شاخه ایجاد نموده، در درختان راش بالغ نیز منجر به پوسیدگی چوب می شود.نتیجه گیری: ارتباط مستقیم میان پیامدهای تغییرات اقلیمی بویژه تنش آبی و دمایی در میزبان و توسعه پاتوژن های جنگلی در مورد چندین قارچ بیمارگر مهم و کلیدی از جمله قارچ B. nummularia توسط محققین مختلف در دنیا گزارش شده و مشخص شده است تنش های محیطی نقش مهمی در توسعه و شدت بیماری حاصل از این قارچ روی درختان راش در نقاط مختلف دنیا دارد. در این میان، بعنوان یکی از الزامات مدیریت بیماری، شناسایی ویژگی های فنوتیپی و ژنوتیپی جمعیت های این قارچ در کشور و شناسایی پراکنش و فراوانی بیماری می باشد که می تواند در گزینش استراتژی های مدیریت آن نیز بسیار مفید باشد. از سوی دیگر، با توجه به پیش بینی تغییرات نامطلوب اقلیمی پیشرونده در آینده که عامل مهم توسعه بیماری محسوب می شوند، نظارت مداوم بر تغییرات جاری در رویشگاه های طبیعی راش باید در برنامه های پایش اکوسیستم های جنگلی به منظور پیش بینی تغییرات آتی، پیامدهای اکوسیستمی احتمالی و به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از مدیریت پایدار جنگل گنجانده شود.

Keywords:

بیماری شانکر زغالی , جنگل راش , Biscogniauxia , پایش , مایکوپارازیت ها