Bayzid Yousefi - دانشیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج
Sayed Reza Tabaei Aghdaei - استاد پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

به­ منظور دستیابی به مدل­های مناسب تشخیص پایداری، عملکرد گل ۳۵ ژنوتیپ گل محمدی (Rosa damascena) به مدت دو سال (۸۷-۱۳۸۶) در هشت منطقه (کردستان، همدان، کرمان، فارس، خوزستان، همدان، اصفهان، مرکزی و خراسان) در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی گردید. اختلاف معنی ­داری (۰۱/۰p≤) از لحاظ عملکرد گل بین ژنوتیپ ­ها (G)، مکان ها (L)، محیط ­ها (E) و نیز برای اثرهای متقابل ژنوتیپ × مکان (GL) و ژنوتیپ× محیط (GE) مشاهده شد. ژنوتیپ­ های پایدار (Stable) و سازگار (Adaptable) با برخی آماره ­های دارای مفهوم استاتیک پایداری مانند واریانس محیطی (S۲) و ضریب رگرسیون (b ≈ ۰) دارای عملکرد اندک اما با برخی دیگر مانند ضریب تغییرات محیطی (CV)، عملکرد متوسط و بالایی داشتند. ژنوتیپ­های پایدار با مدل ابرهارت و راسل و مفهوم دینامیک پایداری (۱≈ bi، ۰≈ Sdi۲∑ و Ῡi بالا) عملکرد گل متوسط و بالاتر داشتند. با استفاده از شاخص برتری (P) ژنوتیپ­ های پرمحصول به عنوان سازگار (پایدار در مکان) معرفی شدند. ژنوتیپ ­های پایدار با کمترین واریانس اثر متقابل سال در مکان (MSY/P)، حداقل گل را تولید کردند. رابطه عملکرد گل با آماره های S۲، b و MSY/P مثبت و معنی ­دار (۰۱/۰≤ p)، با P و CV منفی و معنی دار و با Sd۲ مثبت و غیرمعنی­ دار بود. در نهایت با در نظر گرفتن عملکرد گل و پایداری عملکرد به ­صورت توام ژنوتیپ ­های یزد۲، اصفهان۵، اصفهان۸، اصفهان۴ و خوزستان۱ دارای عملکرد گل بالا و پایداری و سازگاری عمومی، ژنوتیپ اصفهان۹ دارای عملکرد گل بالا و پایداری و سازگاری خصوصی با مناطق نیمه ­خشک و خشک و همچنین ژنوتیپ اصفهان۷ دارای عملکرد گل بالا و پایداری و سازگاری خصوصی با مناطق نیمه معتدل و سردسیری بودند. نتایج نشان داد که یک ژنوتیپ می ­تواند همزمان دارای پایداری استاتیک، دینامیک و عملکرد گل بالا باشد. در مجموع آماره ضریب تغییرات (CV)، جنبه دینامیک آماره ­های رگرسیون (b ≈ ۱, Sd۲ ≈ ۰) و شاخص برتری (P) به عنوان پارامترهای مطلوب برای ارزیابی جنبه های مختلف (استاتیک و دینامیک) پایداری اسانس در گل ­محمدی پیشنهاد ­شدند.

اثر متقابل ژنوتیپ× محیط, پایداری استاتیک و دینامیک, گل محمدی(Rosa damascena), سازگاری