S. Salahi Sadr - دانشجوی دکترای مهندسی علوم باغبانی (گیاهان زینتی)، دانشکده علوم کشاورزی، پردیس دانشگاهی دانشگاه گیلان
H. Zakizadeh - نویسنده مسئول مکاتبات، استادیار گروه علوم باغبانی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت. پست الکترونیک:Zakizadeh@guilan.ac.ir
M.R. Naghavi - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
J.A. Olfati - استادیار گروه علوم باغبانی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت

لاله واژگون (raddeana Fritillaria)، یکی از منحصر به فردترین و زیباترین گیاهان خودرو و بومی ایران است. این جنس از خانواده سوسن به­شدت در معرض انقراض قرار دارد. گونه Fritillaria raddeana مقاوم به خشکی، مناطق سنگلاخی و شیب­دار می­باشد و به­دلیل مطالعات محدود در این گونه، انجام هر گونه پژوهش در این گیاه اهمیت به سزایی دارد. با وجود احتمال وقوع جهش، باززایی موفقیت­آمیز پیش­نیاز کلیه مطالعاتی است که باید در گونه­های رو به انقراض انجام شود. این پژوهش کالوس­زایی و باززایی غیرمستقیم را از کشت اندام­های گلبرگ و برگ F. raddeana در محیط درون شیشه­ای­ مورد بررسی قرار داد. ریزنمونه­های برگ پیش از گلدهی و ریزنمونه­های گلبرگ در حالت غنچه (سبز تا زرد) برداشت شد و پس از ضدعفونی، در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ همراه با غلظت­های مختلف از اکسین و سایتوکینین کشت شدند. ریزنمونه­ها برای القای کالوس ابتدا در تاریکی و دمای C°۱۸ و بعد به روشنایی با شرایط دمایی قبل انتقال یافتند. پس از واکشت کالوس­ها در محیط­های باززایی، دما به C°۲۰ افزایش یافت. اگرچه هر دو نوع ریزنمونه به دلیل عدم آسیب به گیاهان مادری، درصد نسبتا پایین آلودگی داخلی، تعداد و اندازه مناسب، ریزنمونه­های قابل قبولی بودند، با این­حال ریزنمونه گلبرگ دارای پاسخ­دهی بهتر و سریع­تر به انواع ترکیبات تنظیم­کننده رشد بود. بهترین محیط کشت کالوس­زایی (۶۶/۸۲%) و باززایی غیرمستقیم (۶۶/۳۶%) از ریزنمونه­های گلبرگ، محیط MS حاوی ۵/۰ میلی­گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید همراه با ۲ میلی­گرم در لیتر تیدیازورون تشخیص داده­شد که نشان­دهنده­ برتری این دو نوع تنظیم­کننده در باززایی غیرمستقیم F. raddeana بود.

باززایی غیرمستقیم, تنظیم کننده رشد, کالوس زایی, گونه های وحشی, گیاه بومی