naghi shabaniyan - دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان
leila alikhani - کارشناس ارشد، جنگل شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان
mohammad shafie rahmani - نویسنده مسئول مکاتبات، کارشناس ارشد، بیوتکنولوژی گیاهی، آزمایشگاه بیولوژی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

در این مطالعه تنوع درون و بین جمعیتی نه جمعیت طبیعی بلوط ایرانی (Quercus brantii) شامل ۱۲۵ ژنوتیپ واقع در بخش شمالی جنگل های زاگرس با استفاده از نشانگر مولکولی چندشکلی نواحی هدف کدون شروع (SCoT) و مشخصه های بیوشیمیایی بذر و برگ بررسی شد. تجزیه واریانس ۱۲ مشخصه بیوشمیایی وجود تنوع بین جمعیتی معنی دار را در بیشتر صفات نشان داد. براساس تجزیه به مولفه های اصلی، این مشخصه ها در سه مولفه اول در تبیین ۶۳ درصد (بذر) و ۷۱ درصد (برگ) از تنوع فنوتیپی کل نقش داشتند. تجزیه خوشه ای داده های فنوتیپی نه جمعیت مورد مطالعه را کاملا از هم متمایز و در سه خوشه اصلی گروه بندی کرد. ۱۰ آغازگر SCoT ۱۱۸ نوار را در ژنوتیپ های مورد مطالعه تکثیر کردند که از این تعداد ۱۱۳ نوار (۹۵ درصد) چندشکل بودند. در سطح گونه این آغازگرها تنوع ژنتیکی بالایی را آشکار کردند He] = ۲۳/۰، درصد لوکوس های چندشکل (PPL) = ۷/۹۵ درصد[. براساس تجزیه واریانس مولکولی فقط ۲۳ درصد از تنوع ژنتیکی کل آشکارشده که ناشی از تنوع ژنتیکی بین جمعیت ها بود. بنابراین به نظر می رسد پایین بودن تمایز ژنتیکی بین جمعیت ها به دلیل جریان ژنی گسترده ناشی از گرده افشانی به کمک باد باشد که در بلوط ها به طور معمول اتفاق می افتد. تجزیه خوشه ای مبتنی بر نشانگرهای مولکولی، جمعیت های Q. brantii را در خوشه های متمایز گروه بندی کرد. به طوری که همبستگی بین روابط ژنتیکی با فواصل جغرافیایی جمعیت ها براساس آزمون مانتل معنی دار نبود. این تحقیق نشان داد که از نشانگرهای بیوشیمیایی می توان همراه با نشانگرهای مولکولی برای مطالعه تنوع ژنتیکی وابسته به مکان جمعیت های بلوط استفاده کرد.

بلوط ایرانی, ژنتیک جمعیت, تجزیه خوشه ای, نشانگر مولکولی, چندشکلی