mahdi rezaei
mohammadreza naghavi
reza maali-amiri
rahmat mohammadi
ali-ashraf jafari
mohammad-mahdi kaboli

تعداد ۴۷ اکوتیپ یونجه زراعی نواحی مختلف ایران از لحاظ شاخص های کیفیت علوفه با استفاده از تکنیک طیف سنجی پراش نور قرمز (NIRS) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج همبستگی ساده بین صفات نشان داد که قابلیت هضم ماده خشک (DMD)، همبستگی مثبت و معنی دار با پروتئین خام (CP) (۶۷/۰) و همبستگی منفی و معنی دار با فیبر خام (CF) (۵۱/۰-) و میزان دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF) (۹۶/۰-) داشت. همچنین CP دارای همبستگی منفی و معنی­دار با CF (۶۰/۰-) و ADF (۵۲/۰-) و CF نیز دارای همبستگی مثبت و معنی­داری با ADF (۳۷/۰) بود. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که دو شاخص CF و مقدار قند­های محلول در آب (WSC)، ۶/۷۰ درصد تغییرات در میزان خاکستر علوفه را توجیه کردند که در آن، CF، ۵/۶۳ و WSC، ۷ درصد تغییرات را در برداشت و بدین ترتیب کربوهیدرات ها به عنوان مهمترین عامل در تعیین میزان خاکستر کل علوفه شناسایی شدند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که DMD، CP، ADF و انرژی متابولیسمی (ME) مهمترین شاخص های تعیین کیفیت علوفه می باشند و نمودار ترسیم شده براساس دو مولفه اول، پراکندگی و تنوع زیادی را بین توده های یونجه نشان داد. توده ها براساس جایگاه جغرافیایی به پنج گروه تقسیم شدند و فاصله ماهالانوبیس بین این جمعیت ها نشان داد که توده های آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه و ترکیه تفاوت آشکاری با دیگر اکوتیپ ها داشتند و توده های اصفهان و چهارمحال و بختیاری از نظر این شاخص­ها به توده های کرمان، سیستان و بلوچستان و یزد شباهت دارند. گروه­بندی نمونه ها با استفاده از روش پیوستگی بین گروه ها انجام و دندروگرام مربوطه نشان داد که پراکندگی فراوانی از لحاظ شاخص های کیفیت علوفه در اکوتیپ های مورد مطالعه حتی در نمونه های یک استان وجود دارد. در مجموع نتایج نشان داد که ظرفیت های بالایی در انتخاب والدین مناسب در برنامه های اصلاح کیفی و استفاده از بنیه ی هتروزیس در اکوتیپ های یونجه وجود داشته و با توجه به نتایج همبستگی ها انتخاب گیاهان دارای صفات مطلوب کیفی امکان­پذیر می باشد.

یونجه زراعی, کیفیت علوفه, تنوع ژنتیکی