M.R. Abbasi - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج
S. Vaezi - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج
N. Baghaie - تبریز، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در کلکسیون ماشک تلخ بانک ژن گیاهی ملی ایران، در یک آزمایش مشاهده ای ۱۲۶ توده ماشک تلخ (V. ervilia) در اسفند ۱۳۷۸ در مزرعه کشت شدند. طبق دستورالعمل از ۴۲ صفت زراعی و مورفولوژیکی توده ها یادداشت برداری گردید. تمامی توده ها حالت رشد افراشته داشتند. ارتفاع گیاه در گلدهی از ۲۱ تا ۸۰ سانتیمتر متغیر بود. تعداد روز تا گلدهی از ۵۵ تا ۸۸ روز با میانگین ۸/۶۹ روز تغییر می کرد. تعداد گل در گل آذین از ۱ تا ۳ گل متغیر بود. تعداد روز از کشت تا رسیدگی بذر از ۹۳ تا ۱۱۵ روز با میانگین ۱۰۰ روز تغییر داشت. میانگین تعداد بذر در نیام و تعداد نیام در گیاه به ترتیب ۵/۳ و ۵۵ عدد بود. وزن هزار دانه از ۳۰ تا ۷۵ گرم با میانگین ۴۵ گرم متغیر بود. تعداد بذر در نیام با صفات طول وعرض نیام (P<.۰۱ , ۸۰۹۷/۰r=)، شکل نیام (P<.۰۱ ,۶۹۸۴/۰r=)، تعداد گل در گیاه (P<.۰۱ ,۲۳۴۳/۰-=r=) و تعداد جفت برگچه در برگ  (P<.۰۱ ,۳۳۱۵/۰-r=) همبستگی معنی دار نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه به عاملها نشان داد که ۴/۷۰% از واریانس جامعه در ۷ عامل اول وجود دارد. در عامل اول صفات الگوی شاخه زایی، تعداد روز تا گلدهی، تعداد گل در گل آذین، تعداد روز تا رسیدگی بذر و سرعت رشد گیاه بیشترین تاثیر را داشتند. در صورتی که صفات شاخه زایی، اندازه گل، شدت رنگ درفش گل و تعداد نیام در گیاه بیشترین تاثیر را در عامل دوم داشتند. همچنین توزیع پراکنش توده ها در پلات حاصل از دو عامل اول این تجزیه، پراکنش توده ها را در هر استان نسبت به یکدیگر نشان داد. در تحلیل کلاستر به روش Ward بر روی میانگین صفات در توده های هر استان سه خوشه مشخص شد. در خوشه اول استانهای کردستان، لرستان و مرکزی، در خوشه دوم استانهای ایلام، همدان و اصفهان و در خوشه سوم استانهای کرمان و آذربایجان شرقی کنار یکدیگر قرار گرفتند.

تنوع ژنتیکی, ژرم پلاسم ماشک تلخ و صفات زراعی مورفولوژیکی