شناسایی و مطالعه آفات مهم سوزنی برگان در اکوسیستم ها و فضای سبز شهر تهران

این بررسی طی سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۱ روی درختان سوزنی برگ کاشته شده در فضاهای سبز، جنگلکاریها و کمربندهای سبز اطراف تهران انجام گردیده است. برای انجام این کار از ابتدا تا پایان فصل رویش، از پارکها، لچکیها، وسط رفیوژها، میادین و حاشیه خیابانها و پارکهای جنگلی نظیر پارک جنگلی لویزان، شیان، سوهانک، غزال، آبعلی ، باغ گیاه شناسی ملی ایران، پارک پردیسان، آزادگان، جنگلکاریهای اطراف حرم مطهر حضرت امام (ره)، طرح جنات در حاشیه اتوبان تهران-قم، پارک جنگلی چیتگر و پارک ۱۰۰۰ هکتاری ورد آورد بازدید و وضعیت آفات هر یک از درختان سوزنی برگ در مناطق مورد مطالعه به ترتیب ثبت و یادداشت برداری گردید. جهت نمونه برداری مستقیم، از روی گونه های مختلف سوزنی برگ هر کدام ۲ درخت انتخاب و در طول فصل رویش در چهار جهت جغرافیائی نمونه برداری بعمل آمده و پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، وضعیت زیستی و مراحل مختلف زندگی هر یک از آفات مشخص گردید. نمونه های جمع آوری شده به روشهای معمول آماده سازی و نسبت به شناسائی آنها اقدام گردید. در این ارتباط تعداد ۱۰ گونه حشره بعنوان آفات مهم و درجه اول مشخص گردید که عبارتند از: ۱- سپردار کاجLeucaspis pusilla Loew. (Hom.: Diaspididae): این حشره یکی از مهمترین آفات درختان کاج که تقریبا روی تمام گونه ها و واریته های کاج مشاهده می شود، می باشد. این آفت در تراکم بالا موجب زرد شدن، خشکیدن سوزنها و نهایتا سرشاخه درختان کاج می شد. در پارک جنگلی چیتگر و نقاط مشابه از اواسط خرداد تا اواخر آبانماه کلیه مراحل زندگی آفت را می توان بر روی درختان کاج مشاهده نمود(امید، ۱۳۷۴). در مناطقی مانند پارکهای جنگلی و جنگلکاریها که درختان کاج با تراکم زیاد و بصورت مجتمع کاشته شده اند لاروها شانس زیادی برای انتقال افقی به درختان مجاور بوسیله باد دارند و بهمین علت تراکم آفت در این مناطق در مقایسه با بوستانها و حاشیه خیابانها که درختان کاج بصورت پراکنده و منفرد می باشند بسیار بیشتر است (میربادین، ۱۳۷۲). ۲- Hom.: Lachnidae)) Eulachnus tuberculostemmatas Theobald.: شته مذکور حشره ای است کوچک که بصورت دستجمعی روی سوزنها و غنچه های کاج فعالیت دارد. این گونه از روی درختان کاج در نهالستانها، بوستانها و پارکهای جنگلی اطراف تهران جمع آوری شد. ۳-  Eulachnus rileyi William ۴- Schizolachnus pineti Fabricius ۵- سوسک پوستخوار کاج Orthotomicus erosus Woll. (Col.: Scolytidae): میزبان این آفت منحصرا درختان کاج می باشد. سوسک پوستخوار کاج در استانهای مرکزی، فارس و شمال ایران نیز انتشار داشته و اهمیت اقتصادی آن بسیار زیاد است. بر خلاف سایر پوستخواران، این آفت به درختان سالم و شاداب حمله و موجب خشک شدن آنها می شود. ۶- شپشک آرد آلود ساحلی Pseudococcus maritimus Ehrh. (Hom.: Pseudococcidae): در فضاهای سبز شهر تهران این آفت به انواع سروها نظیر سروشیرازی، زربین، سرولاوسون، سرو خمره ای، سرو تبری و نیز انواع کاج حمله می کند. پوره ها و حشرات کامل معمولا در اطراف برگ، دمبرگ و ساقه های نازک گیاهان یکساله و یا چند ساله زندگی و با خرطوم خود از شیره گیاه تغذیه و باعث پژمردگی و ضعف گیاه، ریزش برگها و در نتیجه خشک شدن گیاهان می شوند (محمدی، ۱۳۸۰). ۷- شته سرو تبری (Hom.: Lachnidae) Cinara cupressi Buckton.: این آفت شته مذکور روی برگها و شاخه های نازک درختان سرو تبریL.) Franco ) Platycladus orientalis  بطور دستجمعی زندگی و از شیره نباتی تغذیه می کند. در نتیجه گیاه بسیار ضعیف شده و در اکثر موارد منجر به خشکیدگی قسمتهای درونی گیاه میزبان می شود. عسلک و ترشحات چسبناک شته سبب می شود که در اوایل و اواخر فصل زنبورهای خرمائی، مورچه ها و زنبورهای معمولی بطرف درختان سرو تبری جلب شوند. این حشره علاوه بر سرو تبری به کامسپاریس و سایر سروها حمله نموده و اهمیت اقتصادی آن در فضاهای سبز شهری بسیار زیاد می باشد. ۸- شته سدروس Cinara cedri Mimeur. (Hom.: Aphididae): حشره بصورت کلنی در قسمتهای زیرین جوانه ها و شاخه های نازک زندگی و از شیره درختان سدروس تغذیه می نماید. آفت با تراکم زیاد در دو فصل از سال (بهار و پائیز) روی درختان سدروس مشاهده و باعث ضعف شدید گیاه و خشک شدن سرشاخه ها می شود. ۹- سوسک پوستخوار ریز سرو و سایر سوزنی برگان(Col.: Scolytidae) .Phloeosinus bicolor Brulle: این حشره تا چند سال قبل اهمیت چندانی در اکوسیستمها و فضاهای سبز شهری نداشت. در سالهای اخیر در منطقه ۲۰ شهرداری (منطقه شهر ری و نواحی اطراف) بشدت گسترش یافته و خسارت شدیدی به سوزنی برگان منطقه بویژه درختان موجود در خزانه وارد نموده و اهمیت نسبتا زیادی در فضاهای سبز شهری پیدا کرده است. ۱۰- کنه دو نقطه ای Tetranychus urticae Koch. (Acar.: Tetranychidae): در سطح شهر تهران آفت بویژه در خیابانهای پرتردد و ایستگاه های اتوبوس خیلی زیاد مشاهده می شود و کنه ها در فصل تابستان روی سوزنی برگانی نظیر کامسپاریس، سرو شیرازی و زربین صد درصد پشت برگها را فرا گرفته و امکان هر گونه تنفس را از درخت سلب می کنند. ساختار جمعیتی آفت بکمک درجه حرارت بالا و در شرایط آب و هوای خشک تهران تقویت می شود. نکته مهم و قابل توجه در امر توسعه فضاهای سبز شهری و کشت سوزنی برگان آن است که برخی از آفات مهم درختان کاج و نوئل نظیر پروانه جوانه خوار کاجRhyacionia buoliana Schiff.))، .شپشک سپردار نوئل Schrank.) (Nuculaspis abieti وکنه نوئل Oligonychus ununguis Jacobi.))در حال حاضر در شمال کشور انتشار داشته و دراکوسیستمها و فضای سبز شهر تهران حالت قرنطینه ای دارند. برای جلوگیری از ورود چنین آفاتی به این مناطق از انتقال نهالهای خریداری شده از شمال کشور جلوگیری و در صورت اجبار و نیاز، اقدامات احتیاطی و لازم در زمینه آفات قرنطینه ای اعمال گردد تا مانع از ورود آنها به اکوسیستم شهر تهران و سایر شهرها گردد.

Keywords:

سوزنی برگان , فضای سبز , جنگلکاریها , آفات