M. Momeni - نویسنده مسئول: کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
A. Jalalian - استاد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
M. Kalbasi - استاد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
H. Khademi - استاد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

خاکهای مرتعی زاگرس به­دلیل چرای بی­رویه دام و تغییرکاربری به­شدت در معرض تخریب قرار دارند. در این پژوهش اثر تغییرکاربری و چرای دام بر فرسایش و حاصلخیزی خاک و هدررفت نیتروژن و کربن آلی همراه با رواناب با استفاده از باران­ساز بررسی شد. کاربریها شامل مرتع با دو سطح تخریب، مرتع با پوشش نسبتا خوب (۲۵-۲۰ درصد پوشش­گیاهی) و مرتع با پوشش­گیاهی ضعیف (۱۰-۵ درصد پوشش) و دیمزار شخم­خورده بود. تخریب پوشش­گیاهی باعث کاهش معنی داری (۰۵/p<) در مقدار کربن آلی ونیتروژن کل خاک در دو کاربری مرتع با پوشش­گیاهی ضعیف ( ۳۸ و ۲۷ درصد) و دیمزار (۵/۵۴ و۴۱ درصد) نسبت به مرتع با پوشش نسبتا خوب شده بود. همچنین تولید رواناب و رسوب و هدررفت نیتروژن محلول به­همراه رسوبات در اثر تغییرکاربری افزایش یافت. مقدار هدررفت نیتروژن کل در دیمزار ( g/m۲ ۳/۴۶) و مرتع با پوشش ضعیف (g/m۲۵/۲۲) در مقایسه با مرتع با پوشش نسبتا خوب (g/m۲۷/۸) به ترتیب پنج و دو برابر بیشتر بود. به­طوری­که مقدار هدررفت آمونیوم و نیترات محلول در رواناب در دیمزار (mg/m۲ ۵/۲۵ و ۸/۹۶) و مرتع با پوشش ضعیف (mg/m۲۶/۲۶ و ۶/۸۸) نسبت به مرتع با پوشش نسبتا خوب (mg/m۲۷/۱۰ و ۱/۴۲) افزایش معنی­داری (۰۵/۰ p<) را نشان داد. نتایج این پژوهش نشان داد که چرای مفرط و تبدیل اراضی مرتعی به دیمزار باعث افزایش فرسایش و کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش انتقال نیتروژن از حوزه­های آبخیز می شود.

تغییرکاربری, هدررفت, نیتروژن محلول, همراه رسوبات