معرفی دو گیاه دارویی Rosa canina و Rosa elymatica به عنوان میزبانهای جدیدی برای قارچ Podosphaera pannosa از ایران

جنس Rosa از تیره Rosaceae حدود ۱۸ گونه در ایران دارد (صرف نظر از اسامی مترادف) که ۱۲ گونه از آنها  درختچه ای خودرو هستند. از این گونه های خودرو، گونه های Rosa persica، R. orientalis، R. pulverulenta، R. iberica، R. hemisphaeria، R. boissieri وR. elymatica علاوه بر ایران در مناطق ترکمنستان، افغانستان، آسیای مرکزی، آناتولی، ارمنستان، آذربایجان روسیه، فققاز، سوریه، لبنان و تالش نیز می رویند. فرم ها و ارقام بسیار زیادی از این جنس امروزه در مناطق مختلف معتدله و سرد ایران بصورت رایج کاشته می شود. بمنظور بررسی مهمترین بیماری خسارت زا در استان لرستان، ضمن بازدید مناطق مختلفی از عرصه های منابع طبیعی مشخص شد که مهمترین بیماری قارچی این گیاهان سفیدک پودری می باشد. این بیماری روی دو گونه از این جنس به نامهای Rosa canina L.با نام فارسی نسترن وحشی و اسامی مترادف R. corymbifera Borkhb، R. dumetorum Thuill و R.tomentella Lehm. (زیستگاه: شمال شرقی کشور، جنگلهای گلستان، مناطقی از استان خراسان رضوی، رشته کوه البرز، ارتفاعات الموت، مناطقی از استانهای آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، کرمان و اطراف تهران) (قهرمان، ۱۳۸۵؛ مظفریان، ۱۳۷۵) و گونه Rosa elymatica Boiss & Hausken با نام فارسی رز ایلامی و نسترن کوهی و اسامی مترادف R. albicans Godet. (زیستگاه: استانهای کردستان، همدان، قزوین، کرمانشاه، مرکزی، لرستان، فارس، چهارمحال و بختیاری و ارتفاعات توچال تهران) (قهرمان، ۱۳۸۵؛ مظفریان، ۱۳۷۵) مشاهده شد. به منظور شناسایی عامل بیماری سفیدکهای پودری روی این گیاهان، پس از نمونه برداری از گیاهان آلوده، از اندامهای قارچ روی هر گیاه، درون محلول لاکتوفنل یا محلول لاکتوفنل آنیلین بلو نمونه های میکروسکپی تهیه شد و اندامهای قارچی شامل کلیستوتسیوم، آسک، آسکوسپور و کنیدی با میکروسکپ المپوس BH۲ کالیبره شده، میکرومتری گردید. مشخصات مرفولوژیکی میکروسکپی مشاهده شده اندامها یادداشت و شکل اندامهای قارچی با دستگاه دراوینگ تیوب رسم شد. در موارد ضروری از هر کدام از اندامهای قارچ با استفاده از دوربین عکسبرداری نصب شده روی میکروسکوپ، عکسبرداری صورت گرفت و در نهایت، نمونه قارچ با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر (Braun, ۱۹۸۷; Braun and Takamatsu, ۲۰۰۰) مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج بدست آمده به شرح زیر می باشد: نشانه های این بیماری به صورت پوشش سفیدرنگی روی برگ، کاسبرگ، میوه ها و ساقه ها تشکیل می شود. میسلیومهای قارچ عامل بیماری سفید رنگ و کلیستوتسیومها درون میسلیوم فرورفته هستند، کلیستوتسیوم زوائدی در سطح زیرین دارد که معمولا چندان زیاد نیستند (شکلهای ۱ و ۲). قطر کلیستوتسیومها ۱۵۷-۱۰۰ میکرومتر، آسکها بیضوی شکل و به ابعاد ۱۹۵-۹۰ × ۱۰۵-۷۱ میکرومتر، آسکوسپورها بیضوی تا تخم مرغی شکل و به ابعاد ۳۹-۲۲ × ۲۱-۲۰ میکرومتر، کنیدی های بیضوی تخم مرغی تا بشکه ای، زنجیری و به ابعاد ۳۰-۱۹ × ۱۴-۹ میکرومتر می باشد. پس از مقایسه مشخصات قارچ با کلید شناسایی سفیدکهای پودری (Braun, ۱۹۸۷; Braun & Takamatsu, ۲۰۰۰) به عنوان گونه Podosphaera pannosa (Lev.) Braun & Takamatsu var rosaeبا مترادفSphaerotheca pannosa (Wallr:fr.) Lev. var. rosae Woron.تشخیص داده شد. این گونه قارچ تاکنون از ایران از روی میزبانهای Hultemia persica (Michx. ex Juss.) Stapf، Rosa persica Michx. ex Juss. و R. multiflora Dum. گزارش شده، ولی گزارش آن روی این دو میزبان جدید است. لازم به تذکر است که بر اساس مطالعات Braun و Takamatsu (۲۰۰۰) روی خصوصیات فیلوژنیک و توالی یابی DNA این قارچها، جنس Sphaerotheca به جنس Podosphaera تغییر نام داده شده است (Braun and Takamatsu, ۲۰۰۰).

Keywords:

Rosa canina , Rosa elymatica , Podosphaera panosa , ایران