رد پای آیین شمنی در افغانستان

آیین شمنی، مجموعه اعتقادات و سنت های اجتماعی ترکان باستان است، که شامل باورهای دینی، روش­ های ابتدایی تداوی، داستان­ هایی در مورد جهان و آفرینش آن، آداب و رسوم در مراسم تدفین، تولد نوزادان، ازدواج و مسائل دیگر می­ شود. بیش تر باورهای موجود در این نظام اعتقادی، متاثر از شیوه زنده گی صحرانوردی و سوارکاری ترکان است و ریشه­ های آن تا بیست هزارسال قبل باز می گردد. با وجود تحولات عمیق فرهنگی در میان ترکان و از جمله چندین بار تغییر دین و آمیزش با فرهنگ­ های دیگر، آیین شمنی با اشکال مختلفی به حضورش ادامه داده و تا امروز، عرف و عادات فراوان کیش شمنی در میان ترکان مسلمان و اقوام نزدیک آن­ ها وجود دارد، که افغانستان و به ویژه ولایات شمال آن، شامل این حوزه می ­شود. این مقاله در پی این بوده است تا رد پای باورها و سنت های آیین شمنی را در جامعه امروز افغانستان جست وجو نماید. این جست وجو به اساس مشاهدات عینی نویسنده و در روشنایی تحقیقات اسنادی موجود که به گردآوری باورهای پراگنده کیش شمنی تحت یک نظام اعتقادی واحد پرداخته اند شکل گرفته است. تحقیقات علمی یی که این مطالعه متکی به آن است، عبارت از آثار پژوهش گران غربی، ترک و فارسی زبان می باشد؛ از این ­رو شیوه این تحقیق، توصیفی-تحلیلی است و روش تطبیق و مقایسه یافته ­ های علمی در مورد آیین شمنی با عادات موجود اجتماعی مردم شمال افغانستان نیز به کار رفته است. ساحه مورد مطالعه تحقیق، ولایات شمالی افغانستان، به ویژه رسوم اجتماعی مردم ولایت تخار در شرایط امروزی می ­باشد. در این مقاله تلاش شده است که ریشه ­ های تاریخی و اعتقادی بسیاری از باورها و رسوم اجتماعی مردم شمال افغانستان که اکثرا موهوم و ناشناخته پنداشته می ­شود، مورد بررسی قرار گیرد و پیوندشان با باورهای باستانی شمن باوری مشخص گردد.آیین شمنی، مجموعه اعتقادات و سنت های اجتماعی ترکان باستان است، که شامل باورهای دینی، روش­ های ابتدایی تداوی، داستان­ هایی در مورد جهان و آفرینش آن، آداب و رسوم در مراسم تدفین، تولد نوزادان، ازدواج و مسائل دیگر می­ شود. بیش تر باورهای موجود در این نظام اعتقادی، متاثر از شیوه زنده گی صحرانوردی و سوارکاری ترکان است و ریشه­ های آن تا بیست هزارسال قبل باز می گردد. با وجود تحولات عمیق فرهنگی در میان ترکان و از جمله چندین بار تغییر دین و آمیزش با فرهنگ­ های دیگر، آیین شمنی با اشکال مختلفی به حضورش ادامه داده و تا امروز، عرف و عادات فراوان کیش شمنی در میان ترکان مسلمان و اقوام نزدیک آن­ ها وجود دارد، که افغانستان و به ویژه ولایات شمال آن، شامل این حوزه می ­شود. این مقاله در پی این بوده است تا رد پای باورها و سنت های آیین شمنی را در جامعه امروز افغانستان جست وجو نماید. این جست وجو به اساس مشاهدات عینی نویسنده و در روشنایی تحقیقات اسنادی موجود که به گردآوری باورهای پراگنده کیش شمنی تحت یک نظام اعتقادی واحد پرداخته اند شکل گرفته است. تحقیقات علمی یی که این مطالعه متکی به آن است، عبارت از آثار پژوهش گران غربی، ترک و فارسی زبان می باشد؛ از این ­رو شیوه این تحقیق، توصیفی-تحلیلی است و روش تطبیق و مقایسه یافته ­ های علمی در مورد آیین شمنی با عادات موجود اجتماعی مردم شمال افغانستان نیز به کار رفته است. ساحه مورد مطالعه تحقیق، ولایات شمالی افغانستان، به ویژه رسوم اجتماعی مردم ولایت تخار در شرایط امروزی می ­باشد. در این مقاله تلاش شده است که ریشه ­ های تاریخی و اعتقادی بسیاری از باورها و رسوم اجتماعی مردم شمال افغانستان که اکثرا موهوم و ناشناخته پنداشته می ­شود، مورد بررسی قرار گیرد و پیوندشان با باورهای باستانی شمن باوری مشخص گردد.

Keywords:

آیین شمنی , افغانستان , آسیای میانه , فرهنگ و عادات اجتماعی , تخار