شیرزاد طایفی - دانش یار دانش گاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
سعید مزروعیان - دانش جوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانش گاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

سنایی اولین کسی است که واژه «شما» را در جای گاه ردیف غزل آورده است. این غزل مضامین مدحی دارد و به نظر می رسد که قرار گرفتن واژه «شما» در جای گاه ردیف آغازگر تحولی در جریان غزل فارسی باشد. بدون شناخت جای گاه واژه «شما» در جریان شناسی غزل فارسی، نکته یی نغز از چشم پژوهش گران پوشیده خواهد ماند؛ زیرا از مهم ترین نشانه یا مولفه لفظی روشنی بخشی برای تحول مضمون در غزل فارسی غفلت ورزیده ایم. با جریان شناسی غزل فارسی و پی گیری واژه «شما» در جای گاه ردیف پی می بریم که در ادب فارسی از چه زمانی غزل های مدحی رواج فراوانی پیدا کرد و واژه مزبور به عنوان نشانه یی روشنی بخش برای جست وجوی این مسیر شناخته خواهد شد. در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده ایم که به لحاظ مضمونی، در جریان شناسی غزل فارسی واژه «شما» در جای گاه ردیف چه نقشی را ایفا کرده است؟ فرض ما بر این است که ذکر «شما» در جای گاه ردیف با ظهور مدح ممدوح/ معشوق در غزل مقارن و سبب شکل گیری جریانی برای ورود مضمون مدح به غزل و استفاده متداول از این ردیف برای غزل مدحی شاعران پس از سنایی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی انجام یافته است. یافته های پژوهش نشان می دهند؛ اگر چه مدحی بودن غزل با ردیف «شما» از سنایی چندان مسلم به نظر نمی رسد؛ اما با توجه به این که سنایی نیز در غزلیات خود از مضامین مدحی بهره برده است دور نیست که تصور کنیم شاعران قرن هشتم استفاده از ظرفیت این ضمیر را از سنایی به وام گرفته باشند.سنایی اولین کسی است که واژه «شما» را در جای گاه ردیف غزل آورده است. این غزل مضامین مدحی دارد و به نظر می رسد که قرار گرفتن واژه «شما» در جای گاه ردیف آغازگر تحولی در جریان غزل فارسی باشد. بدون شناخت جای گاه واژه «شما» در جریان شناسی غزل فارسی، نکته یی نغز از چشم پژوهش گران پوشیده خواهد ماند؛ زیرا از مهم ترین نشانه یا مولفه لفظی روشنی بخشی برای تحول مضمون در غزل فارسی غفلت ورزیده ایم. با جریان شناسی غزل فارسی و پی گیری واژه «شما» در جای گاه ردیف پی می بریم که در ادب فارسی از چه زمانی غزل های مدحی رواج فراوانی پیدا کرد و واژه مزبور به عنوان نشانه یی روشنی بخش برای جست وجوی این مسیر شناخته خواهد شد. در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده ایم که به لحاظ مضمونی، در جریان شناسی غزل فارسی واژه «شما» در جای گاه ردیف چه نقشی را ایفا کرده است؟ فرض ما بر این است که ذکر «شما» در جای گاه ردیف با ظهور مدح ممدوح/ معشوق در غزل مقارن و سبب شکل گیری جریانی برای ورود مضمون مدح به غزل و استفاده متداول از این ردیف برای غزل مدحی شاعران پس از سنایی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی انجام یافته است. یافته های پژوهش نشان می دهند؛ اگر چه مدحی بودن غزل با ردیف «شما» از سنایی چندان مسلم به نظر نمی رسد؛ اما با توجه به این که سنایی نیز در غزلیات خود از مضامین مدحی بهره برده است دور نیست که تصور کنیم شاعران قرن هشتم استفاده از ظرفیت این ضمیر را از سنایی به وام گرفته باشند.

غزل، غزل مدحی، ردیف شما، قرن هشتم، دوره تلفیق