رضا پورعبداله - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، واحد تبریز، تبریز، ایران

تاریخ نگاری در ادبیات جهان، در تمامی زبانها،یکی از نمودهای عرصه نویسندگی است. در زبان و ادبیات فارسی هم از دیرباز تقریر تاریخ در آثار نویسندگان و شعرا نمودهای مختلفی داشته است، که ابتدا به نثر ساده و مرسل مانند تاریخ جهانگشای جوینی به رشته تحریر درآمده است، اما با شروع حرکت تاریخ نگاری در دوره تیموریان، این عرصه محلی برای عرضه اراده نویسندگان در ترجمه و بیان هنری بود که این آثار مشحون از لغات عربی و فارسی و آرایه های ادبی و اصطلاحات علوم و فنون مختلف میباشد. در این راستا، یکی از کتب مذکور در تاریخ نویسی تاریخ ادبیات ایران، ترجمه تاریخ یمینی میباشد که با آنکه در مورد آن تحقیق و تتبع انجام شده است، اما به این شیوه و عمق به خصوص در اصطلاحات علوم و فنون به آن نگریسته نشده است و راهکاری بدیع، در زاویه نگرش به آثاری از این دست، در این مقاله ارائه گردیده است و لازم مینمود از این حیث واکاوی شود؛ چه به عقیده اصحاب نظر، یک اثر پیش از آنچه یک منبع تاریخ نگارانه محسوب شود، یک منبع ادبی است و بخشی از میراث ادب فارسی است که خود با سبک و هویت ایرانی عجین است و تاریخ نگاری از آن دست موضوعاتی است که هیچ گاه تازگی خود را از دست نمیدهد وهمواره جا برای مناقشه و اکتشافات جدید فکری و معرفتی دارد. اصل کتاب که در تاریخ ترکان از جمله سامانیان تا قسمت بیشتر سلسله غزنویان ترک آمده است، توسط ابونصر محمد بن عبدالجبار عتبی متوفی ۴۲۷ ه.ق به زبان عربی نوشته شده است و ترجمه فارسی آن که کمتر از آن نیست توسط جرفادقانی (گلپایگانی) منشی از دبیران مشهور سلجوقیان به فارسی برگردانده شده است . مقاله حاضر به بررسی انواع نثر از جمله نثر فنی و کتاب، ترجمه و ترجمه های دیگر، نویسنده و مترجم و ویژگیهای سبکی، ادبی، علمی و تاریخی آن پرداخته است.

تاریخ یمینی، نثر، لغت، آرایه ادبی، سبک و اصطلاحات.