حسین منصوریان - دانشیار، گروه جغرافیای انسانی و برنامه ریزی ، دانشگاه تهران، تهران، ایران
فرشاد اجاقی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

شهرنشینی شتابان یکی از مسائل بحرانی و جهانی در دهه های اخیر است . این پدیده، در چند دهه ی گذشته بحث های زیادی را به همراه داشته است و به یک موضوع سیاسی و اجتماعی بسیار مهم تبدیل شدهاست . درک پویایی و الگوهای رشد شهری و همچنین توسعه سیاست های مناسب و اتخاذ تصمیمات و برنامه ریزیهای آگاهانه تر در کنترل این روند، بسیار حائز اهمیت می باشد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل تغییرات فضایی -زمانی پوشش /کاربری زمین در شهر پارسآباد و پیرامون آن انجام شده است . بازه زمانی این مطالعه ، سه دهه (۱۳۶۹-۱۳۹۹) است . پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر روش اجرا، توصیفی -تحلیلی به حساب می آید. دادههای این پژوهش شامل انواع دادههای رقومی (تصاویر ماهوارهای)، دادههای آماری (سرشماری عمومی نفوس و مسکن ) و دادههای به دست آمده از مطالعات میدانی است ابزارهای تحقیق نیز شامل انواع مختلف تصاویر ماهواره ای، نقشه ها، ابزارهای میدانی و نرمافزارهای مختلف به ویژه ArcGIS و ENVI است . نتایج پژوهش نشان داد که در سال ۱۳۶۹، محدوده مورد مطالعه دارای چشم اندازی کشاورزی بوده و اراضی زراعی و بوته زارها، غالب ترین کلاسهای پوشش /کاربری در منطقه بودهاند. در سال ۱۳۹۹، چشم انداز شهری بر محدوده مورد مطالعه غلبه کرده و بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی به شهر تبدیل شده است . در فاصله سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۹ بیش از ۲۳۰ هکتار از اراضی کشاورزی به اراضی شهری تغییر کاربری داده است . مدلسازی پوشش /کاربری زمین برای سال ۱۴۱۴ براساس روش CA-Markov نیز نشان داد که اراضی شهری در حال گسترش بوده و بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی را از دسترس خارج خواهند کرد. بررسی متریک های سیمای سرزمین نشان می دهد که در این بازه زمان ی بیشترین تخریب صورت گرفته در اراضی کشاورزی اتفاق افتاده است و ما شاهد آن هستیم که هم تعداد لکه ها و هم میزان مساحت آنها کاهش داشته است ؛ به عبارت دیگر، زمین های کشاورزی در حال تبدیل به قطعات کوچک و دور از هم هستند؛ اما برای کلاس پوشش /کاربری شهری با کاهش لکه ها و افزایش مساحت آنها رو به رو هستیم .

رشد شهری، پوشش /کاربری زمین ، لندست ، بوم شناسی سیمای سرزمین ، مدلسازی، شهر پارس آباد