النا حسینی - دانشجوی دکترای حشره شناسی، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
شهرام ارمیده - دانشیار، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
عباس حسین زاده - ۳) استادیار، گروه گیاه پزشکی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران

سابقه و هدف: یونجه (Medicago sativa L.) از تیره لگومینوز به علت غنی بودن از لحاظ پروتئین، کلسیم، ویتامین ها، خوش خوراکی و درصد کم سلولز در ردیف بهترین گیاهان علوفه ای  است که به آن طلای سبز می گویند. یونجه اولین گیاه زراعی است که اهلی و به عنوان علوفه کشت شده است. سرخرطومی برگ یونجه (Hypera postica Gyllenhal) از آفات مهم مزارع یونجه در ایران است. خسارت عمده آن مربوط به مرحله لاروی با تغذیه از برگ ها به ویژه در چین اول می باشد. رایج ترین روش مبارزه با این آفت، استفاده از آفت کش های شیمیایی است که موجب ایجاد باقیمانده آفت کش ها، مرگ دشمنان طبیعی، ایجاد مقاومت، آلودگی محیط زیست و پیدایش آفات ثانویه می گردد،  ازاین رو امروزه تحقیقات در جهت جایگزینی سایر ترکیبات  مانند آفت کش های گیاهی بسیار ضروریست . در این تحقیق اثر نیمارین مستخرج از گیاه چریش (Azadirachta indica A .Juss) و ماترین مستخرج از گیاه تلخ بیان، (Sophora flavescens Ait.) روی لاروهای سن دوم و حشرات کامل سرخرطومی برگ یونجه در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه ای  بررسی  شد.مواد و روش ها: بررسی های آزمایشگاهی در قالب طرح کرت های  کاملا تصادفی و ارزیابی مزرعه ای در طرح در قالب بلوک های کامل تصادفی در بهار ۱۴۰۲ در شهرستان نقده انجام شد. حشره کش گیاهی ماترین با فرم تجاری روی آگرو و عصاره گیاه چریش با فرم تجاری نیمارین در  آزمایش ها به کار برده شد. زیست سنجی روی لارو سن دوم و حشرات کامل سرخرطومی برگ یونجه به روش غوطه ورسازی برگ میزبان در غلظت های هر دو ترکیب انجام شد و شمارش تلفات ۲۴ و ۴۸ ساعت بعد از تیمار انجام گردید. بعد از تعیین LC۵۰  و LC۲۵ ماترین و نیمارین اثر اختلاط آنها روی لاروهای سن دوم و حشرات کامل  ارزیابی  شد. در این بررسی، غلظت های LC۵۰ ماترین،LC۵۰  نیمارین،LC۲۵  نیمارین+ LC۲۵ماترین به همراه تیمار شاهد روی سن دوم لاروی و حشرات کامل  استفاده  گردید. همچنین  تاثیر دوز زیرکشنده (LC۲۵) روی دگردیسی (تبدیل مرحله لاروی به شفیره و تبدیل مرحله شفیرگی به حشره کامل) بررسی شد. آزمایش های مزرعه ای، در سه مزرعه یونجه تحت تیمارهای نیمارین در غلظت های (۲۰۰۰،۳۰۰۰ و ppm۴۰۰۰)، ماترین در غلظت های (۲۰۰، ۴۰۰ و ppm۶۰۰) و شاهد (آب) انجام گردید و هر تیمار در سه تکرار به روش هندرسون- تیلتون ارزیابی آنالیز  شد .نتایج: نتایج تجزیه پروبیت نشان داد بعد از ۴۸ ساعت میزان LC۵۰ محاسبه شده دو آفت کش گیاهی نیمارین و ماترین روی حشرات کامل و لاروهای سن دوم سرخرطومی برگ یونجه به ترتیب ۵۴۴.۶۵، ۵۰.۲۳، ۴۵.۸۶ و ۳.۷۶ پی پی ام بدست آمد. همچنین  تاثیر LC۲۵ هر دو آفت کش نشان داد که بیشترین بازدارندگی در تبدیل لارو به شفیره مربوط به تیمار نیمارین ۳۰ درصد و در تبدیل شفیره به حشره کامل مربوط به ماترین ۵۱.۵۰ درصد بود. در آزمایش های مزرعه ای بیشترین میزان تلفات روی حشرات کامل در غلظت ۶۰۰ پی پی ام ماترین با ۵۳.۳۳ درصد و در لاروهای سن دوم مربوط به غلظت ۲۰۰۰ پی پی ام نیمارین با ۲۷.۳۳ درصد مشاهده شد.نتیجه گیری: نتایج این بررسی ها نشان داد که آفت کش ماترین در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه ای قدرت کشندگی بالاتری در مقایسه با آفت کش نیمارین روی حشرات کامل و لاروهای سن دوم سرخرطومی برگ یونجه دارد و  تاثیر دوز زیرکشنده نیمارین در دگردیسی آفت  موثرتر بود،  ازاین رو می توان از هر دو آفت کش در مدیریت تلفیقی این آفت مهم استفاده کرد.

بازدارندگی رشد, کشندگی, کنترل غیرشیمیایی, یونجه