محمد کریمی - دانشگاه قرآن و حدیث
سمیرا امیدی - دانشگاه پیام نور

این مقاله با هدف استخراج نظریه بررسی کم و کیف نسبت حاکم اسلامی با تربیت جامعه مورد حاکمیت خود، با استفاده از نامه های حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) به حاکمان و کارگزاران کشوری و به امراء لشکری نگاشته شد. روش نویسنده در این تحقیق ، عبارت پژوهی و بررسی لغوی برخی کلمات مرتبط با حوزه مورد تحقیق در این مقاله بوده است . بعلاوه این که جملات در کنار یکدیگر، گفتمانی بر نامه حاکم کرده اند که مورد نظر نویسنده و مورد استفاده در استخراج نظریه نسبت حاکم اسلامی و تربیت جامعه بوده است . پس از بیان سه نظریه جاری عدم نسبت حاکمیت اسلامی و تربیت جامعه ، نسبت غیرمستقیم و نسبت مستقیم و ضمن مطالعه حدود ۲۰ نامه از مجموعه نامه های امیرالمومنین به کارگزاران و امراء و حاکمان منظقه ای خود تحت عناوین مختلف ، بر آن شدیم که ضمن انتفاء عدم نسبت حاکمیت اسلامی و تربیت جامعه ، حاکم اسلامی در دو ساحت غیر مستقیم با مصادیقی نظیر عمل به دستورات اسلامی و ایفاء نقش اسوگی ، تشخص دادن به عناصر متدین جامعه ، حذف و انزوای عناصر غیر متدین جامعه و... و مستقیم با مصادیقی نظیر دعوت و نهی لسانی مستقیم ، تعریف تربیت جامعه بعنوان یکی از ماموریت های اصلی حاکم ، توسعه ابزار هدایت دینی جامعه از جمله مساجد، مدارس دینی و زمینه های حاکمیتی تعریف و تبیین میگردد. این کار با روش کتابخانه ای و با استفاده از متن کتاب نهج البلاغه ، کتب شروح و کتب اسانید نهج البلاغه و برخی منابع پایه نظیر قاموس های عربی به عربی مورد نگارش قرار گرفت .

تربیت جامعه ، نهج البلاغه ، حاکم اسلامی ، امیرالمومنین