سمیه اجلی - دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه زنجان ، ایران

بی شک یکی از ویژگی های کلام سنتی اسلامی، به خصوص پس از خواجه نصیر طوسی، استفاده ی متکلمان از منطق ارسطویی است.  این موضوع مورد توجه برخی از پژوهشگران تاریخ علم کلام قرار گرفته است و سبب شده آنها به بررسی روند حضور منطق ارسطویی در کلام اسلامی بپردارند. اما علت شناسی این جریان مورد توجه واقع نشده و حداکثر به ذکر عامل تاریخی بسنده شده است. پژوهش حاضر از منظر زبان شناختی به بررسی علل گرایش متکلمان به منطق ارسطویی می پردازد تا پیش فرض های ذهنی متکلمان، برای گزینش منطق ارسطویی را روشن سازد. پیش فرض هایی در باب سعه و ضیق معنا، کیفیت حقیقت و یقین،  قابلیت و ظرفیت زبان،  اعتبار یا عدم اعتبار مجاز و همچنین اصالت وضوح یا ابهام.  که می توان آن ها را تعیین کننده ترین پیش فرض ها در تمام موضوعات و مسائل کلامی دانست.  مدل زبان شناسی سنتی در اثنای جریان نهضت ترجمه و حضور فلسفه ی یونان، وارد حوزه ی فکری متکلمان مسلمان شد. متکلمان با پایبندی به اصول مدل زبان شناسی سنتی و پذیرفتن پیش فرض های آن در باب معنا، یقین و زبان مسیری جز استفاده از منطق ارسطویی نداشتند چرا که بین مولفه های مدل زبان شناسی سنتی و اصول منطق ارسطویی هماهنگی کامل برقرار است. بنابراین مهمترین علت تثبیت منطق ارسطویی در کلام سنتی اسلامی را باید در مدل زبان شناسی متکلمان جستجو کرد.

زبان شناسی, کلام اسلامی, منطق ارسطویی, مدل زبان شناسی سنتی, معنا