محمد حسین هاشم زاده - گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
فرهاد رحمانی نیا - گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
پیام سعیدی - گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

زمینه و هدف: خواب مناسب عاملی اساسی در بهبود عملکرد ورزشی است. بر اساس نتایج پژوهش ها خواب نامناسب می تواند به کاهش توان بی هوازی و افزایش خطر بیماری ها منجر شود. همچنین مصرف کافئین به عنوان یکی از مکمل های محبوب ورزشی، می تواند به طور مستقیم یا از طریق تاثیر روی خواب و استراحت به دستگاه ایمنی اثر بگذارد و همچنین سبب تاثیرات مثبت در عملکرد شود. در پژوهش حاضر آثار خواب عادی و منقطع به همراه مکمل­یاری حاد کافئین بر برخی شاخص های دستگاه ایمنی و توان بی هوازی مردان ورزشکار بررسی شد.مواد و روش ها: این پژوهش از نوع نیمه تجربی و با روش طرح تصادفی اجرا شد. ۱۴ مرد ورزشکار (سن ۳۲/۱±۹۲/۲۲سال، قد ۳۸/۴±۴/۱۷۶سانتی متر و وزن ۶۵/۹±۴۲/۷۱ کیلوگرم) در این پژوهش شرکت کردند. افراد به صورت تصادفی و مساوی به دو گروه و دو نوبت۱. خواب عادی، کافئین/دارونما (NSP/NSC) و ۲. خواب منقطع، کافئین/دارونما  (ISP/ISC)جایگزینشدند. گروه مکمل (شش میلی گرم کافئین در هر کیلوگرم وزن بدن) و گروه دارونما (آرد نخود) مصرف کردند. به منظور ارزیابی توان بی هوازی چرخ کارسنج مونارک ۲۰ ثانیه ای و در پی آن ۲۰ ثانیه استراحت اعمال شد که بلافاصله با ۱۲ وهله چهارثانیه ای چرخ کارسنج با استراحت های ۱۰ ثانیه ای بود. خون گیری در چهار زمان: هشت بامداد (پایه)، ۶۰ دقیقه پس از مکمل­یاری، پنج دقیقه پس از آزمون و ۳۶۰ دقیقه پس از آزمون، انجام گرفت.نتایج: در زمان پنج دقیقه پس از آزمون مقادیر نسبت پلاکت به لنفوسیت (PLR)، نسبت نوتروفیل به لنفوسیت (NLR) و التهاب سیستمیک ایمنی (SII) در شرایط خواب عادی و کافئین کاهش معناداری نسبت به شرایط خواب منقطع و دارونما داشت. مقادیر WBC در زمان ۳۶۰ دقیقه پس از آزمون در شرایط خواب عادی و دارونما نسبت به سایر شرایط افزایش معنادار داشت. همچنین ۳۶۰ دقیقه پس از آزمون مقادیر  NLRو SII در شرایط خواب منقطع و کافئین نسبت به شرایط خواب عادی و کافئین افزایش معناداری نشان داد. مکمل­یاری کافئین سبب افزایش معنادار در مقادیر  NLR و SII در شرایط خواب منقطع و کافئین نسبت به شرایط خواب عادی و دارونما شد. همچنین مصرف کافئین سبب افزایش معنادار اوج توان در گروه خواب عادی نسبت به سایر شرایط شد (۰۵/۰>P).نتیجه گیری: نتایج نشان داد محرومیت از خواب تاثیر منفی بر شاخص های دستگاه ایمنی دارد و مصرف مکمل کافئین پس از محرومیت از خواب موجب بهبود برخی از شاخص های ایمنی می شود و اگرچه تاثیرات ارگوژنیک کافئین در حالت خواب عادی تایید شد، با توجه به عدم تایید افزایش عملکرد بی هوازی در حالت بی خوابی همراه با مکمل­یاری کافئین، با این همه درباره اثر مقدار مصرفی مکمل­یاری کافئین و تایید اثرگذاری احتمالی آن در مقدار مصرفی دیگر بر عملکرد بی هوازی همچنان به پژوهش های بیشتری نیاز است. بنابراین با توجه به بهبود شاخص های عملکرد ایمنی در شرایط بی خوابی با استفاده از مکمل کافئین، حتی در صورت عدم تقویت عملکرد بی هوازی، و اینکه بی خوابی شبکه پیام رسانی التهاب در بدن را قویا فعال می کند، می توان استفاده از این مکمل را برای ورزشکاران در شرایط بی خوابی و پیش از فعالیت های شدید، توصیه کرد.

محرومیت از خواب, کافئین, سیستم ایمنی, چرخ کارسنج مونارک