مجید سعادتی - دانشجوی کارشناسی ارشد عمران خاک و پی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان عضو باشگاه پژوهشگران جوان
محمدرضا حسنلو - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان

مسئله استفاده یا عدم استفاده از خاکهای واگرا در ساختمان هسته ناتراوای سدهای خاکی از جمله مسائل فنی مهمی می باشد که تاکنون در سدهای خاکی مورد بررسی قرار گرفته و هم اکنون هم مورد بررسی قرار می گیرد. واگرایی، یک پدیده پیشرونده است که از یک نقطه با تمرکز جریان آب شروع شده و به تدریج گسترش می یابد. نقطه شروع پدیده واگرایی ترکهای حاصل از انقباض، نشست نامساوی و یا ترک های هیدرولیکی باشد. با جریان یافتن آب در ترکهای موجود در خاک واگرا به صورت کلوئیدی معلق و همراه با جریان آب از خاک خارج می گردند. در این حالت شسته شدگی در اثر پدیده نشت متمرکز منجر به افزایش سرعت جریان و شدت یافتن فرسایش خاک گشته و ممکن است به خرابی کامل سازه خاکی منجر شود. فیلتر یکی از مهمترین قسمت ها درطارحی سدها و سازه های خاکی در ازتباط با آب می باشد. برای رفع مشکل شستگی خاک بین دو لایه ریز و درشت از یک لایه فیلتر به عنوان محافظ استفاده می شود. لذا در انجام تحقیق از دستگاه آزمایش نفوذپذیری و روش (NEF) که شرارد در سال 1989 معرفی کرده استفاده شده و رفتار ژئوتکستایل به عنوان فیلتر مورد بررسی قرار گرفته است. در تحقیقات و آزمایشهایی انجام شده طبقه بندی انواع ژئوتکستایل ها برای دانه بندی های متفاومت خاکهای واگرا ارائه داده شده است. در این مطالعه رفتار ژئوتکستایل برای جریان های بحرانی و آشفته مورد بررسی قرار گرفته است. در گذشته از کاربرد خاکهای واگرا در بدنه سدهای خاکی اجتناب می شد، ولی امروزه در صورتی که استفاده از این خاکها توجیه اقتصادی داشته باشد و برای شسته شدگی این خاکها چاره ای اندیشیده شود کاربرد آنها در بدنه سدها مانعی ندارد. یکی از بهترین روشهای جلوگیری از شسته شدگی این خاکها در اثر جریان آب، استفاده از فیلتر مناسب در پائین دست سد خاکی است.

فیلتر، خاک واگرا، ژئوتکستایل